I Multifaktorial kasalliklar

Kandli diabet 
Kandli diabet o‘zining tabiatiga ko‘ra geterogen kasallik bo‘lib etiologiya va patogenezida 
xam ichki (genetik, immun) xamda tashki omillar (virusli infeksiya, intoksikatsiya) ishtirok etadi 
ularning uzaro ta’siri uglevod almashuvini buzulishiga olib keladi.
Kandli diabetnin rivojlanishida genetik omillarni axamiyati 
1. Kandli diabet glyukozaga tolerantlikni buzulishiga ham tugri kelib 45 dan ortik irsiy 
sindromlarni doimiy kompatenti xisoblanadi. 
2. Kandli diabetni etnik guruxlarda tarkalishi va turlicha klinik belgilari doim ham tashki 
muxit sharoiti farki bilan tushuntirilmaydi.

---

3. Kandli diabet bilan xasta bemorlar ichida insulinga turlicha bog‘lanib kolgan insonlar 
guruxi xam bor.
4. Kattalarda kandli diabetni monogen autosom dominant tipda irsiylanuvchi turlari ham 
bor.
5. Kandli diabetni turli variantlarini ekperimental xayvonlarda modellash mumkin.
Kandli diabetni rivojlanishida mutatsiya bitta yoki bir nechta genlarga ta’sir kursatadi. 
Kandli diabetni rivojlanishida irsiy moyillik bilan bir katorda albatta tashki muxit omilini ham 
ishtiroki ta’sir kursatadi. Kandli diabetni etiologiyasida turli stresslar, infeksiya, jaraoxatlar, 
operatsiyalar kata axamiyatga ega. Insulinga bog‘langan kandli diabetlarda xavf omili ba’zi bir 
viruslar (kizilcha, suvchechak, epidparotit, koksaki virusi, gepatit), toksik moddalar xisoblanadi. 
Insulinga boglik bulmagan kandli diabetlarda xavf omili ortikcha tana massasi,ateroskleroz, 
arterial gipertenziya, dislipoprotenimiya, jismoniy aktivlikni pasayishi, balansirlanmagan 
ovkatlanish irsiylik sabab buladi.
Kandli diabetda yukori xavf guruxlari 
1. Kandli diabet bilan monozigotali egizak bemorlar 
2. Ota onasi bittasi yeki ikkalasi xam kandli diabet bilan kasallangan shaxslar.
3. 4,5 kg dan ortik vaznli bola tukan aellar 
Noratsional dorili davolash xam kandli diabet rivojlanishida muxim xavf omili 
xisoblanadi.
Uglevod almashuviga ta’sir kursatuvchi preparatlar – adrenalin, aminazin, kofein, 
salbutomol, furasemid, kortikosteroidlar, tiroksin, STG, AKTG, dopegit, klofellin, trental, PASK, 
salitsilatlar, butadion, sulfanilamidlar xavf omillaridandir.
Insulinga rezistentlik yeki glyukozaga tolerantlikni buzulishi bilan kuzatuluvchi irsiy 
sindromlar: 
- gen sindromlar: Sindrom Lui-Bar, mukovissidoz, anemiya Fankoni, glyukozo-6-fosfat 
degidrogenaza yetishmasligi, I tip glikogenoz, podagra, gemoxromatoz, Gentington xoreyasi, 
Lourensa-Muna-Barde-Bidlya sindrom, Pradera-Villi sindrom.
- xromosom sindromlar: Dauna sindromi, Klaynfeltera sindromi, Shereshevskogo-Ternera 
sindromi.