I. meşrutiyet 23-aralik 1876

T. B. M. M. 'si Gazi Mustafa Kemal 'e "ATATÜRK " Soyadını verdi. 24-KASIM-1934

4- TAKVİM SAAT VE ÖLÇÜLERDE DEĞİŞİKLİK

26-ARALIK-1925'te Takvim ve saat değişti. Hicri ve Rumi takvim yerine Miladi takvim, alaturka saat yerine de milletlerarası saat kabul edildi.

20-MAYIS-1928'de milletlerarası rakamlar yürürlüğe girdi. 1935'te de hafta tatili Pazar gününe alındı. 26-MART-1931'de ölçülerde değişiklik yapıldı.
EKONOMİK ALANDA YAPILAN YENİLİKLER

 

İZMİR İKTİSAT KONGRESİ

17-ŞUBAT-1923'de İzmir’de TÜRKİYE " 1. İKTİSAT KONGRESİ " toplandı.

MİLLİ EKONOMİ İLKESİ kabul edildi.

Bankacılığın Geliştirilmesi Kararı Alındı.

• Planlı Ekonomiye Geçildi.

TARIM ALANINDA YAPILANLAR

1-Aşar Vergisi Kaldırıldı. 17-ŞUBAT-1925 Osmanlı döneminde ürün üzerinden alınan Aşar vergisi kaldırıldı. Köylü rahatladı.

TARIM Kredi Kooperatifleri Kuruldu. 1929 Ziraat Bankasından köylüye kredi imkanı sağlandı.

Yüksek Ziraat Enstitüsü Kuruldu. 1933

Tarımda bilimsel araştırmalar yapıldı. Kooperatifçilik teşvik edildi.

Devlet Üretme Çiftlikleri ve Tohum Islah İstasyonları Kuruldu.

1929'da Toprak Reformu yapılmak istendi, fakat başarılı olunamadı.

TİCARET ALANINDA YAPILANLAR

İŞ BANKASI KURULDU. 1924 Özel teşebbüse kredi vermek, Milli Türk Tüccarını desteklemek amacıyla kurulmuştur.

KABOTAJ Kanununun çıkarılması 1 TEMMUZ-1926 Kapitülasyonlarla elimizden çıkan Türk denizlerinde gemi işletme hakkı, yani Kabotaj hakkı Türkiye'ye

geçti.

3- Yabancıların kurduğu ticaret işletmeleri satın alınarak millileştirilmiştir.

NOT: Ziraat Bankası Osmanlı Döneminde 1863'de kurulmuştur. 1889' da ZİRAAT BANKASI adını almıştır.

SANAYİ VE MADENCİLİK ALANINDA YAPILANLAR

- Özel girişimi desteklemek için 1926'da Teşvik-i Sanayi Kanunu çıkarılmıştır. Fakat bu girişimler başarısız olmuştur çünkü:

Özel sermayenin yetersiz olması

1929 Dünya ekonomik bunalımının çıkması

Not: Bu kanun ile sadece Uşak Şeker Fabrikası ve bir dokuma fabrikası açılmıştır.

Kamu iktisadi teşekkülleri oluşturulmuştur (K. İ. T)

1933 'de kabul edilen I. Beş yıllık kalkınma planı ile Devlet Ekonomiye ağırlığını koymuştur.

Sümerbank ve bağlı 5 kumaş fabrikası açılmıştır.

Beykoz Ayakkabı Fabrikası açılmıştır.

Paşabahçe şişe ve cam fabrikası açılmıştır.

Şeker ve çimento fabrikaları kurulmuştur

İzmit'te kağıt fabrikası kurulmuştur.

Gemlik'te yapay ipek fabrikası açılmıştır.

Daha sonra ilk ağır sanayi atılımı yapılmış ve 1939'da Karabük'te ilk demir-çelik fabrikası kuruldu.

ELEKTRİK VE MADEN işleri için 1935'de ETİBANK ve aynı gün kurulan

MADEN TETKİK VE ARAMA ENSTİTÜSÜ (MTA) ise Maden aramakla görevlendirilmiştir.

• Ayrıca bu dönemde Türkiye Emlak Kredi Bankası(1936), Denizbank(1937), Devlet Ziraat İşletmeleri Kurumu(1938)... gibi önemli kuruluşlar kuruldu.

BAYINDIRLIK VE ULAŞIM ALANINDA YAPILANLAR

• Osmanlı Dönemindeki demir yollarına ilaveten yenileri yapıldı. Karayolları, limanlar ve şehirlerin imarına girişildi.

SAĞLIK ALANINDA YAPILANLAR

• Cumhuriyetten önce kurulan ilk TBMM Hükümeti'nin Sağlık Bakanlığı vardı. Öncelikle sıtma ve frengi ile savaşta başarı kazanıldı.

 

ATATÜRKÇÜLÜK VE TÜRK İNKILABININ DAYANDIĞI TEMEL İLKELER

Atatürk İlkelerinin oluştuğu ortam ve özellikleri:

• Osmanlı Devleti'nde yönetim 19. Yüzyılın sonlarına doğru kurumları itibariyle bozulmuştu. Buda yenileşme ihtiyacını ortaya çıkardı.

• Atatürk ilkeleri, Türk vatanını parçalamak, Türk milletinin yok edilmek istendiği bir dönemde uygulanmaya başlandı.

 

Atatürk ilkelerinin ortak özellikleri

Atatürk ilkeleri, Türk Milleti'nin ihtiyaçlarından doğmuştur.

Bir bütünü oluştururlar. Birbirinden ayrılmaz

Atatürkçü düşünce sistemini meydana getirir.

Atatürk ilke ve inkılaplarının dayandığı esaslar:

Milli tarih şuuru, vatan ve millet sevgisi

Milli Dil

Bağımsızlık

Milli Egemenlik

Milli Kültür

Çağdaş uygarlık düzeyinin üzerine çıkma

Akılcılık "Hayatta en hakiki mürşit ilimdir" prensibi

Türk Milliyetçiliğine inanmak ve güvenmek

Milli birlik ve beraberlik, ülke bütünlüğü

Barışçılık "Yurtta Sulh, Cihanda Sulh "prensibi

 

TEMEL İLKELER

 

CUMHURİYETÇİLİK İLKESİ

Türk ulusunun yaradılışına ve karakterin en uygun idare Cumhuriyet idaresidir. Bugünkü hükümetimiz, doğrudan doğruya ulusun kendi kendine, kendiliğinden yaptığı

bir devlet teşkilatı ve hükümetidir ki, onun adı Cumhuriyet’tir. Artık hükümetle Ulus arasında geçmişteki ayrılık kalmamıştır. Yönetim halk, halk yönetim demektir. (Nutuk, Cilt 3, s. 76 Cilt 2, s. 230)

MİLLİYETÇİLİK İLKESİ

Biz doğrudan doğruya Milliyetperveriz, Türk Milliyetçisiyiz. Cumhuriyetimizin dayanağı Türk toplumumuzdur. Bu toplumun fertleri ne kadar Türk kültürü ile dolu olursa, o topluma dayanan Cumhuriyet de o kadar kuvvetli olur. (İlk öğretim, Cilt: 4, s. 6)

“Diyarbakırlı, Vanlı, Erzurumlu ve Trakyalı hep bir soyun evlatları ve aynı cevherin damarlarıdır. (Atatürk Diyarbakır’da 1923, Sayfa: 4)

HALKÇILIK İLKESİ

Türkiye Cumhuriyetini kuran Türk halkına Türk Milleti denir (Atatürk ve Atatürk İlkeleri Yavru, S. 13) Türkiye halkı, ırkça, dince ve kültürce ortak, birbirlerine karşılıklı saygılı ve fedakarlık hisleriyle dolu, kaderleri ve menfaatleri müşterek olan bir toplumdur. (3. 1922 Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, Cilt: 1, Sayfa: 221)

 

LAİKLİK İLKESİ

Din lüzumlu bir müessesedir. Dinsiz bir milletin devamına imkan yoktur. Yalnız şurası var ki din, Allah ile kul arasındaki bağlılıktır. Softa sınıfının din simsarlığına müsaade edilmemelidir. Dinden maddi menfaat temin edenler, iğrenç kimselerdir. İşte biz bu vaziyete karşıyız ve buna müsaade etmiyoruz. (Atatürk’ün Hususiyetleri, Kılıç Ali, Sayfa: 116)

DEVLETÇİLİK İLKESİ

Bizim takibini uygun gördüğümüz devletçilik prensibi bütün üretim ve dağıtım araçlarını fertlerden alarak Milleti büsbütün başka esaslar içinde düzenlemek amacını güden, özel ve kişisel ekonomik teşebbüse ve faaliyete meydan bırakmayan sosyalizm prensibine dayalı kolektivizm, komünizm gibi bir sistem değildir. (Atatürk’ten Yazdıklarım, Afet İnan, Sayfa: 66-67)

İNKILAPÇILIK İLKESİ

Yaptığımız ve yapmakta olduğumuz inkılapların gayesi Türkiye Cumhuriyeti halkını tamamen modern ve bütün anlam ve biçimi ile uygar bir toplum haline getirmektir. İnkılabımızın asıl hedefi budur. Bu gerçeği kabul etmeyen zihniyetleri darmadağın etmek zorunludur. (Atatürk, 1925, Kurtuluş ve Sonrası, A. Doğan, Sayfa 165)

BÜTÜNLEYİCİ İLKELER

Milli Egemenlik

Milli Birlik ve beraberlik

Özgürlük ve Bağımsızlık

Yurtta Sulh, Cihanda sulh

Çağdaşçılık ve Batılılaşma, İnsan ve İnsan sevgisi

Akılcılık-Bilimsellik

ATATÜRK DÖNEMİNDE TÜRKİYE CUMHURİYETİ'NİN DIŞ POLİTİKASI

1- Atatürk'ün dış politika ilkeleri:

2- Milli bağımsızlığımıza saygı gösteren ülkelerle dost geçinmek, düşmanlara karşı dikkatli olmak

Dünya barışına katkıda bulunmak, barışçı politikalar takip etmek

3- Yurtta Sulh, Cihanda Sulh

 

NÜFUS MÜBADELESİ (Değiş- Tokuş)

Lozan'da İstanbul'daki Rumlar ile Batı Trakya'daki Türkler dışındaki Türk ve Rum nüfusun değiştirilmesi öngörülmüştü.

• Yunanistan Mondros Mütarekesinden önce İstanbul'a gelmiş olan Rumlarında. İstanbullu sayılmasını istiyordu.

NOT: Yunanistan'ın amacı İstanbul'da daha çok Rum bırakmaktı.

• Türk tarafı ise "yerleşmiş" (Etabli) deyiminin kendi kanunlarına göre kabul edeceğini bildirdi.

Konu Adalet Divanına götürüldü. Divanda çözülemedi.

Önce Yunanistan Batı Trakya'daki Türklerin mallarına el koydu.

İki taraf da savaş noktasına geldiyse de anlaştılar. 1926

Nüfus mübadelesi 1930'da gerçekleşti.

• Yunan Başbakanı Venizelos 'un Türkiye’yi ziyaretinden sonra Türkiye ile Yunanistan arasında dostluk dönemi başladı.

NOT: Türk Yunan ilişkileri 1954yılına kadar dostluk çerçevesi içinde kaldı. 19S4'te Yunanistan 'in Kıbrıs 'ı ele geçirmek istemesi üzerine ilişkiler tamamen bozuldu.

SONUÇTA: Doğdukları yer ve geldikleri tarih ne olursa olsun İstanbul'daki Rumlarla Batı Trakya'daki Türklere Etabli " Sürekli oturan " sıfatı verilecekti.

YABANCI OKULLAR MESELESİ

Lozan'da yabancı okulların denetimi Türkiye'ye bırakıldı.

Bu okullar Türk kanunlarına uyacaklardı.

Türk Hükümeti, yabancı okullarda Türkçe, Türk Tarihi ve Coğrafya derslerinin Türkçe ve Türk öğretmenler tarafından okutulmasına karar verdi, 1926'da bir tüzük yayınladı.

Bazı okullar buna uymak istemediler.

Diğer ülkelerden müdahale istediler. Türkiye bunu iç meselesi saydı.

Hükümet kararlarına uymayan okullar kapatıldı, diğerleri uydular.

NOT: Bugün sayıları 63 civarında olan yabancı okullarda Tarih, Türkçe ve Coğrafya dersleri Türk öğretmenler tarafından ve Türkçe okutulmaktadır. Türk müfettişler tarafından-denetlenmektedir.

TÜRKİYE'NİN MİLLETLER CEMİYETİNE GİRİŞİ 1932

Wilson ilkelerine göre I. Dünya savaşından sonra kuruldu.

Türkiye'nin dış problemlerini barışçı yollarla çözmesi üzerine, Cemiyet-i Akvam Türkiye 'yi üyeliğe davet etti.

18-Temmuz-l932 tarihinde Türkiye Milletler Cemiyeti'ne (Cemiyet-i Akvam) üye oldu.

IRAK SINIRI VE MUSUL MESELESİ 5-HAZİRAN-1926

Mondros Mütarekesinden hemen sonra İngilizler Musul'u işgal etti.

Lozan’da çözümlenememiş ve sonraya bırakılmıştı.

1924 'de başlayan görüşmelerden sonuç alınamadı,

Türkiye ve İngiltere savaş hazırlıklarına başladı.

13-Şubat-1925 'de doğuda Şeyh Sait ayaklanması çıktı.

4-Mart -1925’de Takrir-i Sükun (Huzur ve güvenliği sağlama) kanunu çıkarıldı. Ayaklanma bastırıldı.

• 5-Haziran -1926'da İngiltere ile Ankara Antlaşması imzalandı. Sınır bu günkü şekilde çiziliyor, Musul Irak topraklarında kalıyordu.

NOT: Antlaşmaya göre; Irak hükümeti, petrol üzerine konan vergi gelirinden kendi payına düşecek miktarın yüzde onunu 25 yıllık bir süre için Türkiye'ye vermeyi kabul ediyordu.

BALKAN ANTANTI 9 ŞUBAT 1934

1933 yılında İtalya ve Almanya'nın güçlenmesi Balkan devletlerini birbirlerine yaklaştırdı. Çünkü; İtalyanların Balkanlar, Almanya'nın da Doğuda çıkarları vardı.

Türkiye, Yunanistan, Romanya ve Yugoslavya bir araya gelerek Balkan Paktını kurdular. 9-Şubat-1934

• Bu Pakt ile bu devletlere ait sınırlar güvenlik altına alınıyordu.

Not: (1) Yunanistan ile ilişkileri iyi olmayan Bulgaristan Balkan Paktına alınmadı.

Not: (2) Yugoslavya'nın ayrılması ile Pakt dağıldı. (Almanya ve İtalya'nın baskısı ile Yugoslavya'nın Bulgaristan ile anlaşma yapması ve savaş ortamının problemleri sebebiyle)

SADABAT PAKTI 9-TEMMUZ-1937

İtalya'nın Ortadoğu üzerindeki emellerinin artması üzerine Türkiye -İran, Irak, Afganistan arasında yakınlaşma doğdu.

Bu devletler 1937'de Sadabat Paktını kurdular.

Not: (l)Bu Antlaşma ile Türkiye doğu ve güney sınırlarını güvenlik altına almıştır.

MONTRÖ SÖZLEŞMESİ 20 TEMMUZ 1936

Lozan'da Boğazlar komisyonu milli hakimiyetimizi sınırlamıştı.

Türkiye geçişi denetleyemiyor ve asker bulunduramıyordu.

İtalya'nın Habeşistan'a saldırması, Almanya'nın Versay ile askersiz olması gereken Ren bölgesine asker sokması ve dünyanın savaş ortamına sürüklenmesi üzerine Milletler Cemiyeti'ne başvurdu.

• 20-Temmuz-l936 'da ilgili devletlerle yapılan Antlaşmaya göre:

Boğazlar Komisyonu kaldırıldı.

Türk askeri askersiz bölgeye girecek.

Boğazlar Türk Devletine verildi.

• Ticaret gemileri serbestçe geçecek, ancak askeri gemilerin geçişi sınırlandırılacaktı.

• Savaş sırasında Türkiye Boğazları kapatabilecekti.

• Herhangi bir anda Karadeniz'de bulunabilecek ve Karadeniz'de kıyısı olmayan devletlerin donanmalarına ait savaş gemileri zaman ve ağırlıkları bakımından sınırlandırıldı. Ayrıca, Boğazlardan geçecek savaş gemileri için önceden Türk Devletinden izin alınacaktı. Böylece, boğazlar üzerindeki Türk egemenliği kayıtsız şartsız kabul edildi.

Sözleşme; Fransa İngiltere, Yugoslavya, Romanya, Yunanistan, Sovyetler Birliği ve Türkiye tarafından imzalandı

NOT: (1) Montrö Sözleşmesi ile Türkiye Doğu Akdeniz'de güçlenmiş, milletlerarası dengede önemli bir konuma gelmiştir.

NOT: (2) Görüşmelerde Rusya direnmiş, İngiltere ise Almanya ve İtalya'nın güçlenmesi sebebiyle Türkiye'nin yanında yer almıştır.

 

HATAY MESELESİ VE HATAY'IN ANAVATANA KATILMASI

1921 Ankara Antlaşması'nda Hatay ve İskenderun için özel bir yönetim kabul edilmişti.

Fransa 1936'da Suriye ve Lübnan üzerindeki manda yönetimini kaldırınca Türkiye müdahale ederek Hatay 'in durumunun belirlenmesini istedi.

• Hatay'ın geleceğinin belirlenmesi için halk oyuna başvuruldu. Halkoylaması Milletler Cemiyeti gözetiminde yapıldı.

2-Eylül-l 938 'de Bağımsız Hatay Devleti kuruldu.

Tayfur Sökmen ilk cumhurbaşkanı oldu.

Daha sonra Hatay, kendi Millet Meclisinin aldığı bir kararla TÜRKİYE'YE katıldı. 29-Haziran-1939

NOT: (1) TBMM (si Hatay'ın Anavatana katılışını 30-Haziran-1939'da onayladı. 7-Temmuz-1939'da çıkarılan bir kanunla Hatay'ın il olması sağlandı.

NOT: (2) Atatürk'ün hayatının son aylarını büyük bir üzüntü ile geçirmesine sebep olan Hatay meselesi onun dahice siyaseti sayesinde çözümlendi.

NOT: (3) Hatay'ın Anavatana katılması olayında Fransa, Türkiye lehine ılımlı davranmıştır. Bunda Almanya'nın yayılmacı politikalarının etkisi olmuştur.