I-mavzu: kirish. Fanning o’rganish usullari. Rivojlanish tarixi. Tayanch tizimi odam skeletini sinflanishi reja

In‘eksiya usuli
- ichi kovak a‘zolarga, qon tomirlariga turli xil kimyoviy bo`yoqlar yuborib 
o`rganiladi. 
Yoritish ravshanlashtirish usuli
-
o`rganiladigan a‘zo kislota yoki ishqor suyuqliklariga solib 
kuzatiladi va nurlarini turlicha sinishi natijalari bir-biridan ajralib ko`riladi. 
Karroziya yoki yemirish usuli
kovak a‘zolariga tez qotadigan modda yuborib so`ngra kislota yoki 
ishqor ta‘sirida a‘zo to`qimalari yemiriladi va u a‘zoning shakli o`rganiliadi 
Rentgen nuri yordamida o`rganish usuli
- tirik odam tuzulishini o`rganishga keng imkon beradi. 
Paypaslab o`rganish usuli
- a‘zo chegralarini o`rganadi 
Perkussiya
– barmoq yoki bolg`acha bilan urib aniqlash usuli, a‘zo chegaralari o`rganiladi. 
Auskultatsiya usuli
– maxsus eshutish asboblari yordamida yurak, o`pkaning ishlab turgan 
paytdagi tovushi eshitiladi, normal yoki kassallik holati aniqlanadi. 
Mikroskopda ko`rib urganish usuli
-
to`qima va a‘zolaring hujayraviy tuzulishi o`rganiladi. 
Anatomiya atamalari. 
Odam organizmini o`rganishda qo`llaniladigan anatomiya atamalari birinchi marta 1894 yilda 
Shveytsariyaning Bazel shahrida bo`lgan anatomlar se`zdida qabul qilingan. Bazel anatomiya 
atamalari nomenklaturasida a‘zolar tuzilishga mos kelmaydigan atamalar ham bo`lgan. Shuning 
uchun 1955 yilda Parijda bo`lib o`tgan anatomlar se`zdida Parij anatomiya atamalari 
nomenklaturasi qabul qilindi va hozir ham qo`llanilib kelmoqda. A‘zolarning joylashgan o`rni, 
ularning alohida qismlarini a‘zolarga nisbatan o`rganishda sagittal, fronttal va gorizantal sathdan 
foydalaniladi. 
1.Sagittal sath odam tanasining oldindan orqa tomonga qaratib boshidan oxirigacha vertikal 
kesilishi natijasidan hosil bo`ladi. Agar muzlatilgan murdaning qoq o`rta qismidan o`ng va chap 
nimtalarga ajratilsa o`rta satx hosil bo`ladi. 
2.Frontal sath sagittal sathga nisbatan to`gri burchak hosil qilib yoki aniqrogi odam peshonasiga 
parallel holatda o`tkazilgan yuzadan vjudga keladi. 
3.Gorizantal sath fazoga parallel yoki sagittal holda frontal sathlarga to`g`ri burchak hosil qilib 
o`tkazilgan yuzadan hosil bo`ladi. 
Anatomiyada a’zolar va ularning qismlarini bo'shliqdagi holatini aniqlashda o'zaro perpendikular 
joylashgan sagittal, frontal va gorizontalsathlardan foydalaniladi. Sagittal sath (grekcha 
sagitta— 
o'q-yoy) debgavdani oldindan orqaga qarab teshib o'tayotgan o'q-yoy yo'nalishidakesganda hosil 
bo'lgan yuzaga aytiladi. U gavdani o'ng va chap bo'lakkaajratadi. Frontal sath (grekcha 
frons—
peshona) esa gavdani peshonagaparallel qilib kesganda hosil bo'ladigan yuza. U gavdani oldingi 
va orqaqismlarga ajratadi. Gorizontal sath gavdani sagittal va frontal sathlargato'g'ri burchak 
ostida kesganda hosil bo'lgan yuza. U gavdani yuqori vapastki qismlarga ajratadi. Bu uchta sathni 

---

7 
odam gavdasini hohlagannuqtasidan o'tkazish mumkin va ularning soni ixtiyoriy bo'ladi
1
.
Gray’s 
Anatomy for Students