|
(d+n)R
чизиғини
юқорига
(d+n1)R
ҳолатига силжитади. Бу эса капитал билан қуролланганликни
R*
дан
R1*
гача қисқартиради. Шундай қилиб, Р.Солоу модели аҳоли
ўсишининг юқори суръатларга эга бўлган давлатларда капитал билан
қуролланганлик паст – демакки, даромадлар ҳам паст бўлишини тушунтириб
беради.
Р.Солоу моделида техник тараққиѐтнинг ўрни (ѐки ҳисобга
олиниши).
Иқтисодий ўсишнинг инвестициялар ва банклар сонининг ошишидан
кейинги учинчи манбаси бўлиб, техник тараққиѐт ҳисобланади. Неоклассик
назарияда техник (технологик) тараққиѐт деганда ишлаб чиқаришнинг
85
машиналаштирилиши эмас, балки, ишлаб чиқаришдаги сифат ўзгаришлари
тушунилади.
Моделга техник тараққиѐтнинг киритилиши ишлаб чиқариш функциясини
ўзгартириб, у қуйидаги кўринишга эга бўлади:
Y=f(K.L,E)
(4.1.11)
Бу ерда (E)-бир ишчи меҳнатининг самарадорлиги (ишчи кучининг
саломатлиги, маълумоти ва малакасига боғлиқ):
(Le)-
ишчи кучининг самарали
бирликларининг сони.
Техник тараққиѐт самарадорлик
(Е
) нинг доимий сурат (д)билан ўсишга
олиб келади. Шунинг учун
dқ2%
бўлганда, меҳнатнинг ҳар бир бирлигидан
қайтим йилига 2% га ошади, бу эса ишлаб чиқариш ҳажмининг ишчи кучи
йилига 2% ўсгандаги каби ўсишига олиб келади. Техник тараққѐтнинг бундай
шакли меҳнатни тежайди дейилади, (
д
) – эса меҳнатнинг тежайдиган техник
тараққиѐтнинг сурати.
Энди техник тараққиѐт ҳолатидаги капитал билан қуролланганликнинг
барқарор даражасини аниқлаш мумкин. Агар банкларнинг сони
(L) (n)
суръат
билан ошаѐтган бўлса, самарадорлик
(Е)
эса
(g)
суръат билан ўсаѐтган бўлса,
унда
(LE) (n-g)
суръат билан ошиб боради.
Доимий самарадорлик билан бир бирлик меҳнатга тўғри келадиган
капитал
R1+[K/(LE)]
ни ташкил этади. Доимий самарадорлик билан бир-
бирлик меҳнатга тўғри келадиган ишлаб чиқариш ҳажми эса
у1=Y/(LE
)ни
ташкил этади. Бунда барқарор мувозанатлилик ҳолатига қуйидаги шартда
эришилади:
sf(R1)=(d+n+g)R1
(4.1.12)
Тенглама ўзгармас самарадорлик билан бир-бирлик меҳнатга тўғри
келадиган капитал ва ишлаб чиқариш доимий бўладиган капитал билан
таъминланганликни
(R*)
фақатгина битта даражаси мавжудлигини кўрсатади
бу барқарор ҳолат иқтисодиѐтнинг ўзоқ муддатли мувозанатини ифодалайди.
(R1*)
нинг барқарор (қатъий) ҳолатида техник тараққиѐт мавжуд бўлган
шароитда капитал ҳажми (К) ва ишлаб чиқариш
(У) (n+g)
суръат билан ўсади.
86
Бир ишчи ҳисобига тўғри келадаган капитал билан қуролланганлик
(К| L)
ва
ишлаб чиқариш
(У|L) (g)-
суръат билан ўсиб боради. Бу Р.Солоу моделида
техник тараққиѐт-турмуш даражаси ўзлуксиз ўсишининг ягона шарти
эканлигини кўрсатади.
Шундай қилиб, Р.Солоу модели иқтисодий ўсишнинг 3 манбаси-
инвестициялар, ишчи кучи сони ва техник тараққиѐт ўртасидаги ўзаро
алоқадорликни ѐритиш имконини беради. Давлат иқтисодий ўсишга жамғарма
меъѐри ва техник тараққиѐт тезлиги орқали таъсир кўрсатиши мумкин.
Жамғарма меъѐри қандай бўлиши керак? Аниқлаганимиздек мувозанатли
иқтисодий ўсиш жамғарманинг турли меъѐрлари билан мувофиқлашади.
Шунинг учун максимал истеъмол даражаси билан иқтисодий ўсишни
таъминлайдиган меъѐр оптимал бўлади. Бундай меъѐр ―Олтин қоида‖ га
мувофиқ келади. Жамғарманинг бу меъѐрига мос келадиган капиал билан
қуролланганлик даражасини (R**) билан истеъмолни эса –
(с**)
билан
белгилаймиз. Олдин биз ишлаб чиқариладиган маҳсулот истеъмол ва
инвестицияларга сарфланади деб белгилаган эдик:
y=c+ί
бундан c=y-ί келиб
чиқади.
Берилган параметрларнинг ўрнига улар барқарор ҳолатидаги ифодасини
қўйсак, қуйидагига эга бўламиз:
c*=f(R*)-dR*,
бу ерда
с*
- барқарор ўсиш
ҳолатидаги истеъмол.
Истеъмол ҳажми максимал бўладиган капитал билан қуролланганликнинг
барқарор даражаси ―Олтин қоида‖га мувофиқ келади. ―Олтин қоида‖ бўйича
капитал билан қуроланганлик
R**
билан истеъмол эса-
с**
билан белгиланган.
―Олтин қоида‖ даражасига мос келадиган капитал билан қуролланганлик
ҳолатида
f(R*)
ишлаб чиқариш функцияси ва
dR*
чизиғи бир хил оғмага эга ва
истъмол максимал даражага эришади.
R**
капитал билан қуролланганлик даражасида капитал заҳирасининг бир
бирликка ошиши ишлаб чиқариш ўсишини келтириб чиқаради (капиталнинг
чегаравий маҳсулотига тенг келадиган) ва капиталнинг
d
катталикка чиқиб
ктишини оширади. Шундай қилиб, ―Олтин қоида‖га мос келадиган
R**
капитал
87
билан қуролланганлик даражасида
MPK=d
шарт бажарилади. Аҳоли ўсиши ва
техник тараққиѐтни ҳисобга олган ҳолда эса,
Do'stlaringiz bilan baham: |
