I мавзу: Иқтисодий ўсиш курсининг мазмуни вазифалари ва унга таъсир этувчи омиллар

∆
Q
ни, умумий 
капитал қўйилмаларини (I) уларнинг ўртача унумдолигига β кўпайтмаси орқали 
аниқлаш мумкин (3.3.1): 
∆Q=Iß
 
(3.3.1) 
Инвестицияларнинг ишлаб чиқариш ривожланишига таъсирини 
характерловчи ≦ белгиси капитал қайтими номини олди (ишчи кучи 
бандлигининг ошиши, фан-техника тараққиѐти, ишлаб чиқаришни ташкил 
этишни мукаммаллаштириш ва ш.к.). Бунда, агар 1 млрд. сўмлик маҳсулот 
ишлаб чиқариш учун 4 млрд. сўм капитал керак бўлса, унда ≦ унинг ¼ қисмини, 
ѐки 25 % ини ҳосил қилади . Демак, 
I
Q



бўлиб бир бирлик инвестиция 
яратган янги маҳсулот катталигини ифодалайди. 

---

66 
2.
Талаб тенгламаси қўшимча қувватларини банд қилиш учун талаб 
қанчагача ўсиши кераклигини кўрсатади. Мультипликатор назариясига кўра, 
жамғармага ихтиѐрий чегаравий мойиллик λ да. Миллий даромад ўсиши-ΔУ 
қўшимча инвестициялар – ΔΙ нинг мультипликатор таъсирининг натижаси 
ҳисоби. 

1
I
Y



(3.3.2)
Бунда 

1
- мультипликатор. 
Агар ΔQ=Iβ таклиф тенгламасини 
ΔY=ΔІ
талаб тенгламаси билан солиштирсак, 
унда таклиф тенгламасида умумий инвестициялар иштирок этишини сезамиз, 
қачонки талаб тенгламасида – фақатгина олдинги даврга нисбатан 
инвестицияларнинг ўсиши иштирок этади. Бунинг сабаби шундаки, ишлаб 
чиқаришнинг ўсиши ΔQ умумий капиталнинг унумдорлиги билан 
таъминланади, даромаднинг ўсиши ΔY эса – фақатгина қўшимча апитал 
қўйилмаларининг мультипликатор таъсири билан таъминланади. 
3. Даромадлар ва ишлаб чиқариш қувватлари ўсиши суръатларининг мувозанат 
тенгламасига 


I
I


1
бўлганда эришилади. 
Бу тенглама ечими орқали қуйидаги натижага эга бўламиз. 



I
I
Тенгламанинг чап қисмида инвестицияларнинг йиллик ўсиш суръати 
туради, у ишлаб чиқариш қувватларинингўсиши ѐрдамида тўлиқ бандликни 
таъминлаш учун αβ йиллик суръат билан ўсиши лозим. 
Шундай қилиб Домар модели инвестициялар доимий ўсиши лозим бўлган 
суръат (темп) ни аниқлаш имконини беради. Бу суръат (темп) миллий 
даромадда жағармалар улуши ва инвестицияларни ўрта самарадорлиги билан 
тўғри боғланган. Масалан, агар жамғариш мойиллик 
%
20


тенг бўлса, 
капитални унумдорлиги эса 
%
33


,капитални баланслашган ўсиш меѐри 6,6% 
ташкил этиш керак. 
066
,
0
33
,
0
2
,
0




I
I
ѐки
%
6
,
6

---

67 
Бундан иқтисодий сиѐсат учун муҳим хулоса келиб чиқади: фақатгина 
капиталнинг доимий ўсаѐтган аккумуляциясига жамият маштабида ялпи талаб 
ва 
ялпи 
таклиф 
ўртасидаги 
динамик 
мувозанатни 
таъминлайди. 
Инвестицияларнинг мувозанатли ўсишини таъминлаб туриш учун давлат 
миллий даромаддаги жамғармалар улушига ѐки техник тараққиѐт суръатларига 
таъсир кўрсатиши мумкин.