I mavzu. «Ilmiy tadqiqot metodologiyasi» fanining maqsadi va vazifalari

Yana bir marta qaytaramiz!
1. Tadqiqot ob‟ektlarida mavjud bo„lgan qonuniyatlar, bog„lanishlar, me‟yoriy 
qiymatlar o„zgaruvchan yoki barqaror xossalar, belgilar va holatlar orqali namoyon bo„ladi. 
Harakat, o„zgarish va funksional bog„lanishlarni boshqaradigan qonuniyatlar xossasalar, belgilar 
va hodisalar ortida «yashiringan» bo„ladi. Shu xossasalar, belgilar, hodisalar empirik bilish 
ob‟ekti bo„lib, ularni o„rganish natijasida «yashiringan» mohiyatli xossalar va qonuniyatlar kashf 
etiladi, tushuntiriladi. 
2. Empirik tadqiqot usuli ob‟ekt xususida ma‟lumot va faktlarni olish, ularni 
birlamchi qayta ishlash vositasidir. Empirik ma‟lumotlar va faktlar keyinchalik nazariy tadqiqot 
doirasiga kiritiladi. 
3. Nazariy tadqiqot doirasiga kirgan ma‟lumotlar va faktlarni tushuntirish kashf 
etishga, qonun yoki tamoyilni ishlab chiqishga, texnologik ixtiro qilishga olib keladi. 
4. Kuzatish empirik izlanish usuli sifatida: 
a) ob‟ektlarni idrok qilsa (kuzatsa) bo„ladigan xossalar, belgilar va tuzilmalar xususida 
birlamchi axborot va faktlarni olish; 
b) ob‟ekt haqida konkret tasavvur hosil qilish; 
v) nazariy tahlil uchun manba yetkazish vazifalarini bajaradi. 
5. Kuzatish usuliga oid talablar: faollik, bir maqsadga yo„naltirilganlik, kuzatishni rejali va 
mo„ljallangan bo„lishi, tizimli va belgilangan rejimda izchillik bilan ob‟ektni idrok qilish. 
6. Ob‟ektlar mohiyatan sifat va miqdor birligi, har bir xossa va tuzilma esa miqdoriy 
me‟yorga ega bo„lgani bois ularni bilishda o„lchash usulidan foydalanish muhim ahamiyatni 
kasb etadi. 
7. O„lchashda zarur aniqlikka erishish uchun etalondan, standart birliklaridan foydalanadilar. 
8. Etalonda ifodalangan o„lchov birliklarini ishlab chiqish va saqlash shartlari bilan 
metrologiya fani shug„ullanadi. 
9. O„lchash usuli tarkibiy qismini holatni u yoki bu tomonga o„zgarishini qayd qiladigan 
daraja shkalalari – nominal, tartib, interval (oraliq) va munosabat shkalalari tashkil qiladi. 

---

 10. Empirik tadqiqotda kuzatish va o„lchash natijalari taqqoslash va tavsiflash usullari 
yordamida qayta ishlanadi. 
11. Taqqoslashda ob‟ektlardagi o„xshashlik, umumiylik, moslik, aynanlik, farq, xususiylik, 
individuallik (betakror hislat) kabi birlashtiruvchi yoki farqlanadigan belgilar, xossalar 
aniqlanadi. 
12. Tavsiflash usulidan foydalanishda ob‟ektning belgilari va xossasalariga doir axborot va 
faktlarni birlamchi empirik qayta ishlash jarayonida u haqida to„liq yoki to„liqsiz tasavvur 
(obraz, model) hosil bo„ladi. 
13. Tavsiflash boshlang„ich empirik tadqiqot natijasi sifatida nazariy tahlil manbai va asos 
bo„lib xizmat qiladi.