И. М. Абдуллаева, Д. T. Азимов. “Ахборот тизимлари

 
Қисқача хулосалар 
Ҳар бир мамлакатда бизнесни ривожланиши унинг чегарасидан 
ташқарига ҳам ѐйилади ва бизнес халқаро бўлиб қолади. Шу сабабли глобал 
ахборот тизимларини яратиш муаммоси вужудга келади.
Глобал ахборот тизимларининг архитектураси савдони мувофиқ-
лаштириш ва фаолиятнинг бошқа турларини бошқариш учун ташкил қилиниши 
зарур бўлган бир қатор базавий ахборот тизимларидан ташкил топади.

---

148 
Глобал ахборот тизимларининг архитектурасини ишлаб чиқишда халқаро 
муҳит, корпоратив стратегия, ташкилотнинг тузилмаси, менеджмент, бизнес 
жараѐнлар ва технологик платформа асосий белгиловчи омиллар бўладилар. 
Бизнесни глобал ҳаракатлантирувчиларини иккита гуруҳга ажратиш 
мумкин: умуммаданий омиллар ва ўзига хос бизнес-амиллар.
Фирманинг глобал ташкилий тузилмасини яратиш учун тўртта асосий 
глобал стратегиялар асос бўлиб хизмат қиладилар. Бу мамлакат экспортчиси, 
халқаро, франчайзер ва трансмиллий стратегиялар. 
Глобал компанияни ва ахборот тизимларини қўллаб-қувватлашга 
тузилмани ишлаб чиқиш учун фирма қуйидаги тўртта тамойилларга риоя 
қилиши керак: 
1. Ўз фаолиятини энг катта фойда келтирувчи ва рақобатбардош бўлган 
йўналишларда ташкил қилиш.
2. Корпоратив фаолиятнинг ҳар бири – минтақавий, миллий ва халқаро 
даражаларида тизимий элементларни ишлаб чиқиш ва улардан фойдаланиш.
3. 
Халқаро 
штаб-квартиранинг 
офисида 
халқаро 
тизимларни 
ривожлантириш учун маъсул лавозим – глобал chief information offiser (CIO)ни 
ажратиш. 
 
Асосий атамалар ва таърифлар 
«Мамлакат экспортчиси» стратегияси келиб чиқувчи мамлакатдаги 
корпоратив фаолиятни қаттиқ марказлаштирилганлиги билан таърифланади. 
Деярли барча халқаро компаниялар бу йўлни бошлайдилар, кейин эса 
бошқарувнинг бошқа шаклига ўтадилар.
Кўпмиллитли стратегиялар молиявий менежмент ва марказдан назорат 
қилишни бир жойга жамлайдилар, шунинг билан бир вақтда бошқа 
мамлакатлардаги ишлаб чиқариш, сотишлар ва маркетинг фаолиятини
марказлаштирмайдилар.
Франчайзер эски ва янгининг қизиқарли бирлашувидир. Бир томондан, 
маҳсулот яратилган, ишлаб чиқилган, молиялаштирилган ва даставвал битта 
мамлакатда ишлаб чиқарилган, аммо баъзи бир аниқ ишлаб чиқариш 
сабабларига кўра бундан кейинги ишлаб чиқариш, маркетинг ва одам 
ресурсларини бошқариш учун хорижий ходимларга суяниш керак. 
Трансмиллий фирмалар фуқароликка эга эмаслар, ҳақиқатан ҳам глобал 
бошқариладиган фирмалар келажакда халқаро бизнеснинг катта қисмини 
ташкил қиладилар.
Марказлаштирилган тизимлар бу тизимларни ишлаб чиқиш ва улардан 
фойдаланиш тўлиқлигича ички базада содир бўладиганлардир. 
Икки томонлама тизимлар бу ичкарида ишлаб чиқиладиган, аммо улардан 
фойдаланиш хорижий мамлакатлардаги бўлинмаларга топшириладиганлардир. 
Ҳар бир хорижий бўлинмани ўзининг шахсий ноѐб ечимлари ва тизимларини 
ишлаб чиқиши марказлаштирилмаган тизимлар бўладилар. Тизимларни ишлаб 
чиқиш ва улардан фойдаланишни барча бўлинмаларда мажмуавий ва 
мквофиқлаштиритлган ҳолда бажарилиши тармоқли тизимлар бўлади. 

---

149 
Кооптация оппозицияни йўналиш ва ўзгаришлар характерини назоратсиз 
қолдирмасдан, ишлаб чиқиш ва қарорларни амалга ошириш жараѐнига жалб 
қилиш сифатида белгиланади . 
Легитивликни атрофдагиларни сизнинг ваколатингизни омилкорлик, 
фаҳм-фаросат ва бошқа сифатлар асосида идрок этишлик даражасини тушуниш 
керак.