И. Кенжаев пул муомаласи кредит ва молия

 
Давлат кредити. 
Давлат кредити узига хос кредит муносабатларининг йиғиндисидан 
иборат бўлиб, булда қарз олувчи сифатида давлат ва унинг органлари майдонга 
чиқади. Кредитор сифатида эса жисмоний ва ҳуқуқий шахслар майдонга 
чиқади. Давлат кредити шароитида камдан-кам холларда қарз берувчилар 
банклар бўлади. 
Давлат қарзни турли шаклда, энг аввал давлат заёмлари шаклида олади. 
Заём давлатнинг қарздорлик гувохномаси бўлиб, у қарзни вақти келганда
қайтариб олиш ва фоиз тўлашни кафолатлайди. 
Заёмларни марказий ва махаллий хокимятлар чиқаради. Заёмлар қарз 
ҳақи тўлаш жахатидан фоиз туламайдиган ютўқ чиқадиган ҳам фоиз 
бермайдиган ва баъзан фоизсиз бўлади. 
Кредит муносабатларида давлат фақат қарздор вазифасини утамай, қарз 
берувчи ролини ҳам бажаради. Давлат уз маблағларини хисобига банкда қарз 
фондини ташкил этади хазинадан қарз ҳам беради. Хазина қарзи давлат 
бюджетидан корхона, фирма ва ташкилотларга уларни молиявий санацияси 
согламлаштириш учун сарфланади. Мазкур қарз ҳам маълум муддатга, 
қайтариб бери ва фоиз тўлаш шарти билан берилади. Аммо фоиз гоят 
имтиёзли бўлади ва даромат олишни кузламайди. Давлат уз қарзидан воз 
кечиши мумкин. 
Ҳалқаро кредит. 
Ҳалқаро кредит - узига хос кредит муносабатларининг йиғиндисидан 
иборат бўлиб, бунда бир мамлакатдан товар ёки пул ресурслари бошқа бир 
мамлакат тамонидан ижтимоий иқтисодий ривожланишни тезлаштириш 
ҳалқаро меҳнат тақсимотини чуқурлаштириш, ишлаб чиқаришни жаҳондаги 
фан-техника ютўқлари асосида ташкил этиш мақсадида ишлатилади. Бунда
кредит муносабатларни сбектлари сифатида давлат, банклар, ҳалқаро валюта-
кредит ташкилотлари ва алоҳида ҳуқуқий шахслар майдонга чиқади. 
Ҳалқаро кредитлар асосий шакллари сифатида Фирмавий кредит, 
акцентли кредит, акцентли рамбурсли кредитидларни айтиш мумкин. 
Фирмавий кредит-бу бир мамлакат фирмаси тамонидан иккинчи 
мамлакатдаги фирмага берилган кредитдир. Унинг энг кўп таркалган тури - бу 
экспортернинг импортёрга товарларни тўлов муддатини кечиқтириш асосида 
сотишга асосланган кредитдир. 
Акцентли кредит - бу йирик банк тамонидан тартталарни акцепт лаш 
шаклида бериладиган кредитдир. Агар экспорт қилувчи импорт қилувчининг 

---

- 54 - 
тўловга кобилятидан шубха килса ёки тўлов йиғиндисини тезда хохласа, ушбу 
кредитдан фойдаланилади. 
Акцептли - рамбурсли кредитнинг маъноси шундаки, экспорт 
қилувчининг векесили мамлакат банки тамонидан акцентланади ва импортёр 
вексилда кўрсатилган йиғиндини акцентланган банка утказади. 
Бизнинг шароитимизда Банк томонидан мижозларга бериш алоҳида ссуда 
хисобларидан, контакоррент хисобидан ва овердрафт хисобидан амалга 
оширилиши мумкин хисоб кредитнингмақсади ва мазмунига мувофик очилади. 
Кердит берилганда мижоздан муддатли мажбуриятнома олиниб (корхона 
рахбари ва бош бухгалтири имзолари ва корхона мухри билан) унда кредит 
қайтарилиши лозим бўлган муддатга корхона банкидаги узининг тегишли 
хисобидан белгиланган сўммани сўзсиз талаб бериши мажбурияти 
расмийлаштирилган бўлади. Муддатли мажбуриятнома банкда балансдан 
ташқари 91809 хисобига кирим қилинади. Кредитни қайтариш муддати етиб 
келганда қарз олувчи хисобида кредитни қайтариш учун маблағ бўлмаса, 
кредит муддати ўтган кредитлар хисобига утказилади. Кредит буйича муддатли 
мажбуриятнома 2-картотекага олинади ва календар навбат тартибида туланиши 
лозим.