I jtimoiy fanlar

7

 

Islom Karimov «Yuksak ma’naviyat-engilmas  kuch T-2008

  

---

  

I Bob:  

Ma’naviyat  sohasiga  nazariy  yondoshuv  va  uning 

ahamiyati.

 

1.1 

Jahon ilmida ma’naviyat masalalari.

 

Ba’zan  savol  bo’lib  qoladi:  ―Ma’naviyat  ilmmi?‖  Yo’q,  ma’naviyat  ilm 

emas,  balki  inson  va  jamiyat  hayotining  bir  sohasi.  Ilm o’zi nima? Bugungi o’zbek 

tilida  ―ilm‖  so’zi  kamida  ikki  ma’noni  bildiradi:  1)  amaliy  bilimlar  majmui,  ya’ni 

insonning  hayot  haqida  hosil  qilgan  har  qanday  bilimlari  (ruscha  -  ―znanie‖),  2) 

nazariy  bilimlar  majmui,  ya’ni  biror  soha  bo’yicha  yoki  turli  sohalar    bo’yicha 

insoniyat  yaratgan  nazariy  bilimlar  tizimi  (ruscha  –  ―nauka‖).    Birinchi  ma’nodan 

farq  qilish  uchun  ikkinchisini  ―ilm-fan‖  deb  atasak  ish  oydinlashadi.  Har  ikki 

ma’noda  ham  ilmning  ma’naviyatga  aloqasi  yo’q  emas,  birinchi  ma’noda  ilm 

(bilim)  shaxs  ma’naviyatining  tarkibiy  jihati  hisoblanadi,  ikkinchi  ma’noda 

madaniyatning  tarkibiy  qismi  sifatida  ma’naviyatning  moddiy  voqelikdagi  izlari 

shaklida  o’zligini  namoyon qiladi. 

―Ma’naviyat‖  hodisasi  asl  mazmuniga  ko’ra  haqiqiy  ma’nodagi  ―ilm‖ 

hodisasini  ham  o’z  ichiga  qamrab  oladi,  ammo  faqat  undan  iborat  emas,  ammo 

―Ma’naviyat  asoslari‖  yoki  mohiyatan  olganda  ―ma’naviyat  nazariyasi‖  bu  endi 

ilmning  (―nauka‖  ma’nosida)  yangi  bir  tarmog’i  bo’lib,  bugungi  kunda  mustaqil 

O’zbekistonda  alohida  fan  sifatida  shakllanib  bormoqda.  2001-2002  o’quv  yilida 

―Milliy  istiqlol  g’oyasi:  huquq  va  ma’naviyat  asoslari‖(  2010-2011  o’quv  yilidan 

―Milliy  g’oya,  ma’naviyat  asoslari  va  huquq  ta’limi‖  deb  ataldi)  yo’nalishida 

(bakalavriat  darajasida),  magistraturada  esa  alohida  ―Ma’naviyat  asoslari‖ 

yo’nalishi  sifatida  kadrlar  tayyorlashning  yo’lga  qo’yilishi  bilan  endi  fanning  bu 

sohasi  tarmoqlanib,  ―Ma’naviyatning  rivojlanish  tarixi‖,  ―Ma’naviyatning  ilmiy 

asoslari‖,  ―Ma’naviyatning  diniy  asoslari‖,  ―Axloqning  ma’naviy  asoslari‖, 

―Ma’naviyat  tizimida  san’at‖  (yoki  ―San’atning  ma’naviy  asoslari‖),  ―Islom 

ma’naviyati‖,  ―Markaziy  Osiyo  (xalqlari)  ma’naviyati‖  kabi    turli  yo’nalishlari, 

qismlari har biri alohida o’z qiyofasiga ega bo’lib bormoqda. Hozircha bular ichida 

birmuncha  mukammal  shakllanganlari  1)  ―Ma’naviyat  asoslari‖  (yoki  ―Ma’naviyat 

nazariyasi‖),  2)  ―Ma’naviyatning  rivojlanish  tarixi‖  va  3)  ―Milliy  mustaqillik  va 

ma’naviyat‖  (yoki  ―Mustaqil  O’zbekistonda  xalq  ma’naviyatini    rivojlantirishning 

dolzarb  muammolari‖)  fanlari  bo’lib,  ushbu  kursda  ularning  birinchisi  haqida  gap 

boradi.

8

 

O’zbekiston  Prezidenti  I.A.  Karimovning  har  bir  nutqi,  ma’ruzasi,  alohida 

asarlarida  ma’naviyat  masalalariga  maxsus  e’tibor  qaratishi  bejiz  emas.  Uning  bu 

sohaga  bag’ishlangan    asarlarida  bildirilgan  nazariy  fikr  va  xulosalar  yurtimizda 

ma’naviyat  nazariyasiga  oid  alohida  fan  yo’nalishining  shakllanishiga  katta  ta’sir