I қисм. Машинасозлик технологияси асослари I боб. Машиналарни ишлаб чиқариш

Серияли ишлаб чиқаришга маҳсулот номенклатураси чегараланган, даврий равишда такрорланиб турадиган партияларда ва нисбатан кўп миқдорда маҳсулотни тайёрлаш киради.
Партиядаги маҳсулотнинг сонига ва операцияларнинг бириктириш коэффицентига қараб майда серияли, ўрта серияли ва йирик серияли ишлаб чиқаришлар мавжуд.
Бир ой ичида бажариладиган барча технологик операциялар сонининг ишчи жойлар сонига нисбати орқали операцияларнинг бириктириш коэффиценти аниқланади.
ГОСТ 3.1108-74 га асосан операцияларнинг бириктириш коэффицентига қараб:


- оммавий ишлаб чиқариш
- йирик серияли ишлаб чиқариш
- ўрта серияли ишлаб чиқариш
- майда серияли ишлаб чиқариш

Серияли ишлаб чиқаришда универсал, махсуслашган ва қисман махсус жиҳозлар ишлатилади. Шу билан бирга ишлов берувчи марказлар, универсал-йиғма ва қайта тез созланадиган технологик жиҳозлар ҳам кенг кўламда қўлланилади. Замонавий ишлаб чиқаришнинг асоси бўлиб серияли ишлаб чиқариш ҳисобланади. Чунки ҳозирги вақтда серияли ишлаб чиқариш машинасозликда ишлаб чиқарилаётган маҳсулотларнинг 75-80 фоизини ташкил қилади.

Йирик серияли ишлаб чиқаришда сонли дастур билан бошқариладиган дастгоҳлар, марказда ишлов берувчи дастгоҳлар, транспорт воситалари билан боғланган ва ЭҲМ билан бошқариладиган мосланувчан автоматлаштирилган тизимлар, тез қайта созланувчи мосламалар ва ускуналар кенг қўлланилади. Талаб этилган ўлчам аниқлиги автоматик усулда ёки синов юриш ва ўлчаш усуллари билан олинади.
Ишчиларнинг ўртача малакаси оммавий ишлаб чиқаришдаги ишчиларнинг малакасидан юқори, лекин якка тартибли ишлаб чиқаришдаги ишчиларнинг малакасига нисбатан паст бўлади.
Мураккаб ва масъулиятли заготовка учун технологик ҳужжатлар ва техник меъёрлар чуқурроқ ишлаб чиқилади, лекин оддий заготовкалар учун ҳужжатлар сони камаяди ва техник меъёрлаш тажрибавий статистика асосида олиб борилади.

Синов саволлари

1. 
   Машинасозлик технологияси қандай масалаларни ўз ичига олади?
   
2. 
   Технологик жараённинг тузилиши нималарни ўз ичига олади?
   
3. 
   Технологик операция деганда нимани тушунасиз?
   
4. 
   Ишлаб чиқаришнинг қандай турлари мавжуд?
   
5. 
   Ишлаб чиқаришнинг турлари қандай аниқланади?
   
6. 
   Ишлаб чиқариш турларига қараб дастгоҳлар қандай танланади?
   
7. 
   Ишлаб чиқариш турлари технологик жараёнга қандай таъсир кўрсатади?
   
8. 
   Ёрдамчи ўтишнинг ёрдамчи суришдан фарқи нимадан иборат?
   
9. 
   Ишлаб чиқаришни технологик жиҳатдан тайёрлаш деганда нимани тушунасиз?
   
10. 
    Ишлаб чиқаришнинг технологик жиҳатдан тайёрлашнинг вазифалари нималардан иборат?