I iqtisodiyot nazariyasi fanining predmeti va bilish uslubi

 
Xususiy  tadbirkorlik 
alohida  shaxs  yoki  korxona  tomonidan  xususiy  tashabbus  asosida 
tashkil qilinadi.Tadbirkorlikning bu shaklida mulk va ishlab chiqarish natijalari xususiy shaxslarga 
tegishli bo'lib, ishlab chiqarishni tashkil qilish yollanma mehnatga asoslanadi. 
 
Shaxsiy tadbirkorlik 
shaxsiy mulkka asoslanadi, ishlab chiqarishni tashkil qilish o'zi yoki 
oila  a'zolari  mehnati  asosida  amalga  oshiriladi.  Shaxsiy  korxona  egasi  uning  menedjeri  ham 
hisoblanib,  korxonaning  barcha  majburiyatlari  uchun  shaxsiy  javobgar  bo'ladi.  Xo'jalik  xuquqi 
nuqtai-nazaridan  shaxsiy  tadbirkorlik  huquqiy  shaxs  hisoblanmaydi,  shu  sababli  uning  egasi 
cheklanmagan mas'uliyatga ega bo'lib, faqat fuqarolardan olinadigan daromad solig'ini to'laydi. Bu 
odatda  kichik  magazin,  xizmat  ko'rsatish  sohasidagi  korxonalar  dehqon  xo'jaliklari,  hamda 
xuquqshunos va hakamlarning malakaviy doirasida tashkil qilingan tadbirkorlikdir. 
 
O'zbekistonda  kichik  va  xususiy  tadbirkorlikni  qo'llab  quvvatlashning  mintaqaviy 
dasturlarini  amalga  oshirish  natijasida  faqat  1998  yilning  o'zida  15  mingga  yaqin  kichik  xususiy 
korxonalar, jumladan, 2,7 ming dehqon va fermer xo'jaliklari yuzaga keltirildi. 
 
Sindikat  —  bir  tarmoq  tadbirkorlari  tomonidan  ortiqcha  raqobatni  bartaraf  qilish,  barqaror 
foyda olish maqsadida mahsulot sotishning birlashtirilishi; 
 
Konsorsium  -  tadbirkorlarning  yirik  moliyaviy  operatsiyalarni  birgaliqda  amalga  oshirish 
maqsadida birlashuvi (Masalan, yirik miqyosli loyihalarga juda katga miqdorda va uzoq muddatli 
kredit berish yoki investitsiyalar qo'yish). 
 
Konsern — qatnashish tizimi orqali korxonalarni nazorat qiluvchi ko'p tarmoqli hissadorlik 
jamiyati. 
 
Tadbirkorlikning  sanab  o'tilgan  tashkiliy-iqtisodiy  shakllari,  bozorni  nazorat  qilish  uchun 
monogolistik birlashmalar hisoblanadi. Shu sababli, davlat raqobatchilik muhitini ta'minlash uchun 
monopoliyalarga qarshi qonunlar qabul qildi.