I. Idrok haqida tushuncha va uning fiziologik asoslari idrok tushunchasining ta'rifi idrokning murakkabligi

3. Idrokning konstantligi
Idrok qilinadigan ob'ektlar idrok qiluvchiga nisbatan ko'p xil sharoitlarga ega. Ularning turgan joyi, masofasi, fazodagi holati, yoritilganlik darajasi cheksiz har xillikda bo'ladi. Lekin predmetlarni shakl, hajm va rang jihatdan nisbatan doimiylikda idrok qilamiz. Narsa -hodisalarni idrok qilish sharoiti o'zgarsa - yu, ulardan hosil bo'lgan obrazlarning o'z holicha saqlanib qolishi idrokning konstantligi deyiladi. Ko'rish idroklarida masofa, rang, shakl, hajm konstantliklari ro'y beradi. Masalan, qalamni 20 sm va 1 sm. masofadan idrok qilish, doskani 1m va 10 m masofadan idrok qilish, oq qogoz yoki oq bo'rni quyoshda, xona ichida, koridorda ham oq idrok qilinadi. Konstantlik hodisasida odam narsalarni ko'z to'r pardasiga tushgan suratiga aynan muvofiq kurmaydi, balki ular haqiqatdan qanday mavjud bo'lsa shunday ko'radi. Bu kishining tajribasi, amaliy faoliyati jarayonida vujudga keladi.


4. Illyuziya va gallyutsinatsiya
Ba'zi hollarda narsalar noto'g'ri, yanglish idrok qilinadi. Narsalarni ana shunday noto'g'ri idrok qilishni illyuziya deyiladi. Masalan: Arastu illyuziyasida og'irligi aynan bir xil bo'lgan 1 kg torozi toshi 1 kg paxtadan og'irdek idrok qilinadi. Illyuziya hodisasi ayniqsa geometrik shakllarni idrok qilishda ko'p uchraydi. Idrok qilib turgan shaxs psixikasida ro'y beradigan o'zgarishlar ham illyuziya hodisasini paydo qilishi mumkin. Masalan: o'rmondagi to'nkani biror yirtqich hayvon deb idrok qilish. Illyuziyalar hosil bo'lishining sabablari bor. CHunonchi Arastu ilyuziyasida hajmi katta narsaga ko'proq o'rganib qolgan. Geometrik shakllarda qo'shimcha chiziqlar ta'sir etadi. Ko'ruv illyuziyalari amaliy ishlarda katta ahamiyatga ega. CHunonchi harbiy ishlarda texnika va qism turgan joyni niqoblash sho'nga asoslangan. Illyuziyadan gallyutsinatsiyani farqlash lozim, gallyutsinatsiya yo'q narsalarni idrok qilishdir. Masalan: yo'q narsalarni ko'rish, yo'q tovushlarni eshitish kabi.