I guruh bosh guruhchasi elementlarning umumiy tavsifi Reja

Natriy oksid :Na₂O suv bilan shiddatli reaksiyaga kirishib, o’yuvchi natriy hosil qiladi.
Na₂O + H₂O = 2NaOH
Natriy havoda yonganda asosan, natriy peroksid Na₂O₂ (va juda oz miqdorda Na₂O) hosil bo’ladi, Na₂O bevosita yo’llar bilan olinadi:
2Na + 2NaOH 2Na₂O + H₂
yoki
2Na + Na₂O₂ 2Na₂O
Agar natriy 180⁰C haroratda ozroq miqdorda kislorod bilan oksidlansa Na₂O hosil bo’ladi 4Na + O₂ = 2Na₂O
Natriy peroksid: Na₂O₂ sarg’ish kukun holidagi modda. Unga suv ta’sir ettirilganda ishqor va vodorod peroksid hosil bo’ladi:
Na₂O₂ + 2H₂O = 2NaOH+ H₂O₂
Agar reaksiya qizdirish bilan olib borilsa, vodorod peroksidning parchalanishi natijasida kislorod ajralib chiqadi. Vodorod peroksid Na₂O₂ ga suyultirilgan kilota (H₂SO₄) ta’sir ettirib olinadi, natriy peroksid esa havodagi karbonat angidrid bilan reaksiyaga kirishadi:
Na₂O₂ + 2HCl = 2NaCl+ H₂O₂
2Na₂O₂ + 2CO₂ = 2Na₂CO₃+O₂
Shu sababli Na₂O₂ nafas olish apparatlarida havoni regenerasiyalab kislorod ajratib chiqarish uchun foydalaniladi. Na₂O₂ gazlamalar, suyak, soch va boshqalarni oqartirish uchun ishlatiladi.
Natriy giperoksid NaO₂ yuqori (300 atm) bosimda va 500⁰С da kislorod bilan Na₂O₂ ning o’zaro ta’siridan hosil bo’ladi:
Na₂O₂ + O₂ → 2NaO₂
bu moddaga suv ta’sir ettirilsa quyidagi reaksiya boradi.
2NaO₂ + 2H₂O = 2NaOH+ H₂O₂ + O₂
Natriy gidrid NaH ni olish uchun natriy vodorod atmosferasida qizdiriladi. NaH oq tusli qattiq moddadir, uning tarkibidagi vodorod manfiy bir oksidlanish darajasiga ega. Agar natriy gidrid suyuqlantirilib elektroliz qilinsa, vodorod anodga va natriy esa katodga boradi. Qizdirilganda gidridlar CO₂ bilan birikib, organik birikmalar hosil qiladi.

Natriy gidroksid NaOH o’yuvchi natriy yoki kaustik soda deyiladi. U oq tusli qattiq moddadir. Uni laboratoriyada olish uchun natriy yoki natriy peroksid suvda eritiladi. Texnikada sodani kaustiklash va osh tuzining suvdagi eritmasini elektroliz qilish usuli bilan olinadi:
a) Na₂CO₃ + Ca(OH)₂ = 2NaOH+CaCO₃
b) NaCl = Na⁺ + Cl^-
H₂O = H⁺ + OH^-
Katodda: 2H⁺ + 2e^- = 2H⁰ → H₂