I gaz tozlash tizimi I jarayon tushunchasi

Adsorberlar va ularning turlari.

Adsorbstiya jarayoni fazalarni ajratuvchi yuzada ro’y beradi. Shu sababdan adsorberlarda iloji boricha gaz va Qattiq yuza o’rtasidagi to’qnashuv yuzasini ko’paytirish zarur. Ushbu to’qnashuv yuzasini hosil qilish usuliga ko’ra adsorberlar shartli ravishda quyidagi guruhlarga bo’linadi: 1) Kontakli adsorbstiya; 2) Statik adsorbstiya; 3) Perkolyastion adsorbstiya. Kontakli adsorbstiya. Bunday kolonnalar eng ko’p tarqalgan adsorberlar qatoriga kiradi. Har xil shaklli va o’lchami adsorberlarda xom ashyo va adsorbenlar bir biri bilan aralashtiriladi va maxsus ramkali va diskli filtirlarda xom ashyo va adsorbentlar ajratib olinadi. Bu jarayonda suyuk xom ashyo va qattiq adsorbentlar ishtirok etadi, natijada xom ashyoning rangi tiniqlashib, ishchi xossalari yaxshilanadi va sifati oshadi. Statik adsorbstiya. Bu adsorbstiya turi eng ko’p tarqalgan jarayon hisoblanadi. Adsorbent qo’zg’almas qatlamda joylashtiriladi. Tozalanishi kerak bo’lgan gaz yoki suyuq fazalari shu qo’zg’almas qatlamdan o’tkazilib turiladi. Adsorbent sifatida sun’iy yoki tabiiy adsorbentlar ishlatilishi mumkin. Sun’iy adsorbentlarga Silikatlar yoki silikagellar, alyumogellar va steolitlar ishlatilishi mumkin. Tabiiy adsorbentlar sifatida esa bentonitlar, aktivlashtirilgan ko’mirlar, boksitlar, gilmoyalar ishlatilishi mumkin. Jarayonda kamida ikkita adsorberlar ishlatiladi, sababi birinchi adsorberda adsorbstiya jarayoni borsa, ikkinchi adsorberda desorbstiya jarayoni boradi va jarayonning uzluksizligi ta’minlanadi. Perkolyastion adsorbstiya. Perkolyastion adsorberlarda adsorbentlar xom ashyo bilan birgalikda xarakatlanishi natijasida suyuqlik yoki gazlar qattiq yuza bilan harakatlanish vaqtida bir biri bilan kontaktlashishadi. Perkolyastiya so’zining ma’nosi filtirlash degani bo’lib, jarayonda tozalanishi kerak bo’lgan maxsulotlar filtirlanish natijasida tozalanadi. Bu jarayon sanoatda ko’pincha neft moylarini tozalash uchun qo’llaniladi.
Desorbsiya Yuqori faollikka ega bo'lgan adsorbentlar qimmatbaho materiallar qatoriga kiradi, shu sababli ulardan bir necha marotaba foydalanish lozim. Buning uchun adsorbsiya jarayonidan so'ng adsorbent regeneratsiya qilinadi, ya'ni unda yutilgan modda ajralib chiqariladi. Adsorbsiyaga teskari boigan jarayon desorbsiya deb ataladi. Adsorbent quyidagi usullar yordamida regeneratsiya qilinishi mumkin: 1)adsorbentning temperaturasini oshirish yoki lining ustidagi bosimni kamaytirish; 2)adsorbent qatlami orqali isitilgan gaz yoki qizdirilgan bug'ni haydash; 3) adsorbentda yutilgan komponentlarni adsorbsion xossasi yuqori bo'lgan boshqa modda yordamida siqib chiqarish. Temperatura qancha yuqori bo'lsa desorbsiya jarayoni shuncha tez vato'la boradi. Temperaturani to'g'ri tanlash katta ahamiyatga molik. Tanlangan temperatura yutilgan komponentlarni adsorbentdan to'la ajratib chiqarishni va adsorbentning o'ta qizib, parchalanib ketmasligini ta'minlashi zarur. Regeneratsiya paytida adsorbentning faolligi biroz kamayadi. Yuqori temperaturalarda oson parchalanib ketadigan moddalarni desorbsiya qilishda siqib chiqarish usulini qo'llash maqsadga muvofiqdir. Bunday usuldan temperatura 4(H80°C bo'lganda foydalanish yaxshi samara beradi. Har bir sharoit uchun tegishli temperatura chegaralari qabul qilinadi. Masalan, gazlarni seolitlar yordamidan quritilgandan so'ng, desorbsiya jarayoni (namlikni adsorbentdan ajratib chiqarish) ni amalga oshirish uchun temperatura 30(H400°Cdan ortmasligi kerak. Adsorbentni to'la regeneratsiya qilish uchun desorbsiyadan keyin adsorbentni quritish va so'ngra sovitish zarur. Shundan so'ng adsorbsiyaning yangi siklini boshlash mumkin. Desorbsiya jarayoni adsorbsiyaga ko'ra ancha yuqori temperaturalarda olib boriladi, shu sababdan desorbsiyaning vaqti adsorbsiyanikiga nisbatan kam bo'ladi. 2.1. Gazlarni guruhlanishi va ularni qayta ishlashga tayyorlash, gaz gidratlari Neftni qayta ishlash zavodlarida hosil bo’ladigan uglevodorod gazlarini qayta ishlash jarayonlari. Gazlarni hosil bo’lish joylari. Hosil bo’lgan turli gazlarni xarakteristikasi. Tabiiy yoqilg’i gazlar metan qatori uglevodorodlari aralashmasini o’zida namoyon etadi. Ayrim konlardan chiquvchi gazlarda nordon komponentlar ( H S,CO, N ,O , He, Ar 2 2 2 ) bo’ladi, shuningdek, barcha tabiiy gazlarning doimiy hamrohi suv bug’laridir. Tabiiy gaz tarkibiga kiruvchi uglevodorodlarni shartli ravishda 3 guruhga bo’lish mumkin:  I guruhga metan va etan kiradi, ular quruq gazlar hisoblanib, gazlarda ularning miqdori normal sharoitda 60dan 95%gacha bo’ladi; II guruhga propan, изо  butan va н  butan kiradi. Bu uglevodorodlar normal sharoitda gaz ko’rinishida, oshirilgan bosimlarda ular suyuq holatga o’tadi; III guruhga изо  pentan, н  pentan va geksan, biroq yuqori molekulali uglevodorodlar kiradi. Ular normal sharoitda suyuq holatda bo’lib, benzin tarkibiga kiradi. Tabiiy gazning asosiy tarkibiy qismini (99%) metan tashkil etadi va qolgan qismini CO, yonuvchi Н2 , N2 , H2O 2 3 буглари.Н S, NH va boshqalar tashkil qiladi. Sun’iy gazlar qattiq va suyuq yoqilg’ilar qayta ishlash jarayonida olinadi, jumladan, sanoat gazi (domna, koks, yorituvchi katalizastiya gazlari) generator gazi va boshqalar. Ularning tarkibi va xossalari, shu jumladan, yonish issiqligi keng ko’lamda o’zgaradi. Odatda ular turli hiddagi yonuvchi va inert gazlarning aralashmasidan iborat. Ularning tarkibida yonuvchi gazlar: СН4 ,С2Н6 ,С3Н8 ,С4Н10 , Н2 ,СО va boshqa ifloslantiruvchi moddalar ( 2 2 СО , N , smola holidagi moddalar, mexanik zarralar, oltingugurtli moddalar) kiradi.