I. G‘afurov, O. Mo‘minov, N. Qambarov tarjima nazariyasi

§2. Tarjima va yangi ijtimoiy harakatlar
XIX asming oxiri XX asrda dunyoda imperiyalar tarqal ketdi. Kolonial tobelikda yashab kelgan ko‘p xalqlar ozodlikka
chiqdi, mustaqil milliy davlatni tuzish, tiklash va qurishga erishdi. Demokratiya, ozodlik, tenglik, birodarlik g‘oyalari yer yuziga keng tarqaldi. Tarjimachilik bu kabi ulug‘ g‘oyalaming tez tarqalishiga yalovbardorlik qildi. BMT bu va boshqa ilg‘or, insoniyatning kelajagi bilan chambarchas sotsial g‘oyalami ijtimoiy, maishiy, siyosiy, madaniy hayotga tadbiq etish, ularni turli xalqlarning yashash sharoiti, urf-odatlari, e’tiqodlari, dunyoqarashlariga moslashtirish, muvofiqlashtirish, uyg‘unlashtirish, ochiq jamiyatlar barpo etishda turli mamlakatlarga real yordam ko‘rsata boshladi. Madaniy, ilmiy,ijtimoiy sohalami birgalikda rivojlantirish, tabiatni kelajak uchun asrash borasida yer yuzi miqyosida juda katta ahamiyatga ega bo‘lgan xalqaro qonunlar qabul qilindi, shartnomalar imzolandi va ular haqiqiy kuchga kirib, insoniyat yangi taraqqiyot va yangi imkoniyatlar orbitasiga chiqdi. XX asrda birinehi va Ikkinchi jahon urushi keltirgan cheksiz fojialardan keyin integratsiyaga intilish-globallashuv jarayoni tezlashdi. Ilm-fan, texnikaning mislsiz taraqqiyoti, insoniyatning koinot va o‘zga sayyoralar to‘g‘risidagi bilimlari, tushunchalarining kengayishi, rang-barang ulkan ixtirolar va kashfiyotlar-hamkorlik, murosa, sabr-toqat, tinchlik-farovonlik mislsiz qadriyatlar sifatida ustuvor mavqega ega bo‘lishi - bularning hammasi XX asrda tarjimachilikning tengsiz sur’at bilan rivojlanishiga olib keldi.

50. 
    asr tarixga ilmiy-texnikaviy rivojlanish asri, jumladan, tarjimachilik keng rivojlangan, qanot yozgan asr bo‘ldi.
    

XIX asrning so‘ngi choragidan e’tiboran						0 ‘zbekistonda
tarjimachilik		yangi o'zanga kirdi. Shu davrda				katta miqyosdagi
madaniy	harakatning dastlabki			kurtaklari	unib	chiqdi.	Rossiya,
Yevropada antik madaniyatlarning				namunalarini ilk bora zamonaviy
o‘zbek	tiliga	o‘girish	tajribalari ko‘zga		tashlandi.		0 ‘zbeklar
Pushkin,	Tolstoy, Gogol,		Krilovning ayrim		kichik asarlari bilan

birinchi marotaba shu davrda tanishdilar. Matbuotning tarmoq otishi, o‘quv dargohlarining mislsiz kengayishi, savodxonlik darajasining ko‘tarilishi, tarjimachilikni yil sayin, kun sayin kuchaytirib bordi.

XX asrning o‘rtalariga ayniqsa,						oltmishinchi yillarga kelib,
0 ‘zbekiston	dunyo	adabiyotlari			eng	ko‘p tarjima qilinadigan
o‘lkalardan	biriga	aylandi.		Milliy		zaminda		ko‘plab	yuksak
professional	layoqatli		tarjimon		ijodkorlar yetishib chiqdi. Rus
mumtoz va zamonaviy			adabiyoti qon-qardosh mamlakatlar, uzoq-
yaqin oMkalar adabiyotining				eng qimmatli			madaniyat ko‘rsatkichi
boMgan namunalari		mahorat bilan			o‘zbek		tiliga	tarjima	qilindi.

Tarjimalar milliy tilning o‘sishi, lug‘at boyligining kengayishi, turli soha terminlarining ishlanishi, tartibga solinishi, til normalariga muvofiqlashtirilishi, turli-tuman yo‘nalishdagi lug‘atlarni tayyorlab nashr etishga yo‘l ochdi.
Dunyo adabiyotidagi rang-barang uslublar-sentimental, romantik, simvolik, realistik uslublardan to avangard uslublargacha o‘zbek adabiy tili c'namanzorida o‘z o‘mi, maydoni, ifodaviyligiga ega bo‘ldi. Yigirmanchi asrda tarjimachilik sohasida ro‘y bergan eng ulug‘ ishlar sirasiga - Forobiy, Beruniy, Xorazniiy, Ibn Sino, Ulug‘bek singari ajdodlarning arab, fors tillarida yozilgan asarlari sharqshunoslar tomonidan o‘zbek, rus, ingliz tillariga muvaffaqiyat bilan tarjima qilindi. Allomalarimiz yaratgan mo’tabar obidalar xalqning real, harakatdagi mulkiga aylandi.

50. 
    asrning ikkinchi yarmida Fanlar Akademiyasi, bir qato g ‘ayratli olimlar, fan tashkilotchilari, universitetlaming sa’y-harakatlari bilan tarjimashunoslik mustaqil fan sohasi sifatida
    

shakllandi. Tarjimonlar tayyorlashga, xorijiy tillar mutaxassislarini yetishtirishga katta e’tibor qaratildi. limiy salohiyatlar yuzaga chiqarildi. Natijada asliy tiliardan to‘g‘ridan-to‘g‘ri tarjima qilish imkoniyatlari ochildi. Tarjimachilik tarixini o‘rganish va yoritish tarjima nazariyasini tushunish va rivojlantirishga, tarjimachilik amaliyoti sifati va saviyasini ko‘tarishga xizmat qiladi degan fikr ham mustahkamlanib bordi.