I bosqich. 1-variant. “Tilshunoslik asoslari” fanining maqsadi nima? Javob

1-amaliy mashg‘ulot
Mavzu: “Tilshunoslik asoslari” fani, uning mundarijasi, maqsadi, vazifasi va ahamiyati. Tilning mohiyati. Tilshunoslikning boshqa fanlar bilan aloqasi.
I bosqich.
1-variant. “Tilshunoslik asoslari” fanining maqsadi nima?

Javob: “Tilshunoslikka asoslari” fani tilshunoslikning asosiy masalalarini, tilning paydo bo‘lishi va til taraqqiyotidagi umumiy qonuniyatlarni, til tavsifi borasigi muhim jihatlarni o‘rganadi.

2-variant. “Tilshunoslik asoslari” fanining vazifasi va ahamiyati haqida nimalarni bilasiz?.Javob: Tilshunoslik asoslari maqsadi, vazifasi va boshqa belgi-xususiyatlariga ko‘ra tilshunoslikning bir necha yo‘nalishlari bor:

a) umumiy tilshunoslik;

b) amaliy tilshunoslik,

d) xususiy tilshunoslik;

e) struktiual lmgvistika;

f) matematik hngvistika

Umumiy tilshunoslik - xususiy tilshunoslikdan farqli holda, tilni umuman insonga xos hodisa sifatida o'rganuvchi tilshunoslik yo'nalishi, Umumiy tilshunoslik dunyo tillariga xos umumiy belgixususiyatlami o‘rganish bilan shug'ullanadi. Xususiy tiishunoslik - maTum btr tilning belgi-xususiyatlarini o‘rganuvchi soha. Masalan, o ‘zbek iilshunosligi, rus tilshunosligi kabi. Amaliy tilshunoslik - tilshunoslikning lingvistik masalalarni amali yoT bilan organuvchi yo nalishi bolib, u eksperimental fonetika, leksikografiya, lingvostatistika, grafika kabi sohalami o‘z chiga oladi. Shuningdek, transkripsiya, transliteiatsiya masalalavi bilan ham amaliy tilshunoslikshug‘ulianadi. Struktiual ilingvistika (strukturalizm ) - tilshunoslikning o‘z

tekshirish manbami tildagi ichki munosabatlar va aloqalar bilan chegaralovchi, til va tafakkurning o‘zaro munosabati, tilning jamiyat bilan aloqasi kabi masalalarni cbetlab o‘tuvchi sohasi. Mattematik lingvistika - tilshunoslikning tilni tadqiq etish va tasvirlashda matematik metodlardan foydalanish imkomyatlarini o'rganuvchi sohasi

3-variant. Til nima?

Javob: Til kishilar o‘rtasidagi munosabatning eng muhim quroli bo‘lib, jamiyat taraqqiyoti jarayonida shakllangan va umuminsoniy manfaatlarga xizmat qiladi. Tilning paydo bo‘lishi va rivojlanishi jamiyat taraqqiyoti bilan bog‘liq ekan, inson kamoloti haqida fikr yurituvchi barcha fanlarning o‘rganish manbai tilga aloqador hisoblanadi . Tilning tabiati, mohiyati kishilik jamiyatida bajaradigan vazifasi, strukturasi va bu strukturani tashkil etgan elementlarning o‘zaro munosabati, uning ichki mexanizmi, ishlash principlari kabi muhim masalalarni ilmiy o‘rganishni, tilni har taraflama tadqiq qilishni talab qiladi. Til kishilik jamiyati mahsulidir. Tilsiz hech bir voqelik va hodisani, insonning tabiatda, jamiyatda tutgan o‘rnini, jamiyat taraqqiyoti yo‘llarini bilish, o‘rganish mumkin emas.

4-variant. Tilshunoslik qanday fan?

Javob: Tilhunoslik til haqidagi mustaqil va aniq fan bo'lib, tilning kelib chiqishi, tarixiy taraqqiyot jarayonlari va qonuniyatlarini ilmiy asosda o'rganadi. Bu fan muayyan va umumiy tilshunoslik sohalaridan iborat. Tilshunoslik mikrolingvistika va makrolingvistikaga ajratiladi. Mikrolingvistika tilning faqat ichki, ya’ni fonetik, leksik va grammatik tuzilishini, makrolingvistika esa tilni boshqa fanlar bilan qo'shib o'rganadi.