I-bo’lim. O’quv materiallar

Diapazon - tovushning hajmi bo’lib, uning chegarasi eng yuqori va quyi ohanglar bilan belgilanadi. Diapazonning qisqarishi nutqni bir xil ohangda zerikarli bo’lib qolishiga sabab bo’ladi. 0 ‘qituvchining bir ohangda gapirishi, tinglovchilar tomonidan axborotni idrok qilishni pasaytiradi va ularni zeriktirishi mumkin.

Tembr - tovushning rang-barangligi, yorqinligi hamda yumshoqligini namoyon qilib, shu bilan birga o‘qituvchi nutqining chiroyli, mayin, jozibali, o‘ziga hosligini ta’minlaydi. Ba’zilar tovush va uning tembri tug‘ma deb bilishadi. Lekin xozirgi eksperimental fiziologiya tovushni to’liq qayta qurish mumkinligini isbotlab bergan.

0 ‘qituvchida kasbiy kasallik kelib chiqmasligi uchun, tovush gigiyenasiga amal qilish kerak. 0‘qituvchi ish vaqtining 50 foizi davomida gapirib turadi. 0‘qituvchi ish vaqti tugagach, 2-3 soat davomida uzoq vaqt kishilar bilan so‘zlashishdan qochishi talab qilinadi. Zaryr bo'lib qolsa qisqa va sekin gapirishi kerak.

Dars jadvali qo'yilishida shunga e’tibor berish kerak. 3-4 soat darsdan so'ng nutq apparati charchaydi, shundan so‘ng 1 soat tovush dam olishi kerak. Tajribali, ko‘p yillar ishlagan o'qituvchi

2. 
   3 soatda charchaydi va 2 soat dam olishi kerak. Yuqori nafas yo'Ilari, asab tizimlari, ovqatlanish rejimiga e’tibor berish kerak.
   

O'qituvchi nutqining tezligi, individual sifatiga, uning nutq mazmuni va muloqot holatiga bog'liq. Turli millatlarda nutq tempi turlicha bo'Iadi. Chunonchi, rus tilida minutiga 120 ta so'z atrofida, ingliz tilida 120-150 ta so'zgacha. Tadqiqotlarga ko'ra 5-6 sinflarda o'qituvchi minutiga 60 ta so'z, 9-11 sinflarda 75 tagacha so'z gapirishi to'g'ri bo'Iadi. Materialning murakkab qismini o'qituvchi past tempda, keyin esa tezroq gapirishi kerak. Mavzuga oid qoidalar va qonuniyatlar

aytilganda, xulosa qilinganda nutq sekinlashadi.