I bo’lim 1 ma’ruza. Kirish. Hayot faоliyati хavfsizligini ta’minlash asоslari. Reja

Sistemalash printsip xodisalarga o’zaro bog’liq ravishda bir dasta yoki to’plam (yig’indi) tariqasida qaraydi.
Sistema beradigan maqsad yoki natija sistema yaratuvchi element deb aytiladi. Masalan, yong’in - yonuvchi modda, oksidlovchi kislorod, yondiruvchi. Bu yerda yong’in sistema, yonuvchi modda, oksidlovchi, yondiruvchi uning elementlari.
Agar birorta elementni shulardan chiqarib tashlasak, sistema buziladi. Sistemada bor sifat uning elementlarida bo’lmaydi. Bu sistemaning muhim xususiyati bo’lib, xavfsizlik masalalari taxlili asosida joylashgan.
Ko’ngilsiz voqealarning paydo bo’lish sabablarini aniqlash, ularni kamaytirishga qaratilgan tadbirlar xavfsizlik sistemasi tahlilining asosiy maqsadidir.
"Sabablar va xavflar "daraxti" - sistema tariqasida.
Har qanday sabab(lar) natijasida vujudga kelgan xavflar zarar keltiradi.
Sababsiz chinakam (haqiqiy) xavf ham zarar ham yo’q. Demak, xavfdan saqlanish uning kelib chiqish sabablarini bilishga asoslangan.
Sodir bo’lgan xavflar bilan sabablar o’rtasida sabab - oqibat aloqasi bor. O’z yo’lida bir sabab ikkinchi sababiy oqibat bo’lib chiqadi va h.k. Shunday qilib, sabablar va xavflar zanjirsimon sistemani yaratadi. Bunday grafik ko’rinishi (tasvir) shoxli daraxtga o’xshaydi. Xorijda "Sabablar daraxti", "Inkorlar daraxti", "Xavflar daraxti" va bo’lak har xil "daraxtlar" degan tushuncha va u "daraxtlar"ni tuzish uchun kerakli raqamlar mavjud. Quriladigan "daraxtlar"da sabab shoxlari va xavflar shoxlari bor. Ularni o’zaro ajratib tashlash mumkin emas. Shuning uchun xavfsizlikni tahlil etishda tuzilgan daraxtni "sabablar va xavflar" daraxti deb atash lozim.


Hayotiy faoliyat xavfsizligini ta’minlash asoslari.
Xavfsizlikning umumiy nazariyasining tuzilishida tamoyil (printsip)lar va usullar ko’rilayotgan bilim sohasida aloqalar to’g’risida to’la tasavvur qilishda metodologik ahamiyatga ega.