I bo’lim 1 ma’ruza. Kirish. Hayot faоliyati хavfsizligini ta’minlash asоslari. Reja

Kukunli birikmalar yonayotgan gazlar, yengil alangalanuvchan, yonuv-chan suyuqliklar, kuchlanish ostida bo’lgan elеktr uskunalarini o’chirishda ishlatiladi. Ular arzonligi tufayli tobora ko’proq qo’llanilmoqda. Asosiy qismi natriy karbonatdan iboratdir.
Metalloorganik birikmalarni o’chirishda Ch-2 kukuni ishlatiladi. Uning asosiy qismini freon (114 B₂) bilan tindirilgan selikogen zarrachalari tashkil etadi. Yong’inga tushgach kukun zarrachalaridan alangaga kuchli tormozlovchi (ingibitor) sifatida ta’sir qiluvchi freon ajralib chiqadi.
KO’PIK yonayotgan yuzaga tushgach, uni qoplab olib, kislorod kirishidan to’sadi va ajralib chiqayotgan suyuqlik yonayotgan yuzani sovitadi. Ko’pik asosan qattiq moddalar va yonuvchan suyuqliklarni o’chirishda ishlatiladi. U paydo bo’lishiga ko’ra ikki xil bo’ladi: ko’pik xosil qiluvchi qorishmani havo oqimi bilan mexanik aralashtiruv orqali olinadigan havo-mexanik va ishqor eritmasi bilan kislotaning aralashishi natijasida paydo bo’ladigan kimyoviy ko’pik.
Ma’lumki, yong’in paytida yonayotgan yuzalarni qoplash uchun ko’plab miqdorda ko’pik xosil qilish kerak bo’ladi. Burring uchun ko’pik xosil qiluvchi modda (penoobrazovatel)larni kuchli bosimdagi suv yoki havo bilan aralashtiriladi. Bu jarayon maxsus uzluksiz ishlovchi apparatlar — ko’pik generatorlari yordamida amalga oshiriladi. Ko’pik xosil qiluvchi moddalar kukun xolida bo’lib, odatda biron bir kislotaning (ko’pincha oltingugurt kislotasining) tuzidan va ishqoriy qismi esa natriy bikarbonatning aralashmasidan tashkil topadi.
K o’pik generatorlari ikki turli bo’lib (ПГ - 50 m va ПГ – 100), yonuvchi hamda yengil alan­galanuvchan suyuqliklarni o’chirishda ishlatiladi va faqat o’lchamlari bilan farqlanadi. Masalan, 12.1 – rasmda ПГ – 100 ning shemasi tasvirlangan. Generator bosim ostidagi suv tarmog’iga ulash uchun mo’ljallangan shtutser (1), uchlik (2), vakuum kamerasi (4) da suvning oqimi tufayli kerakli siyraklanish xosil bo’lishi uchun diffuzor (3), kukunni elash uchun metalldan yasalgan to’r (6), ta’minlovchi bunker (5), ko’pik chiqaruvchi shtutser (7), sharsimon klapan (8), manometr (9) dan iborat.
Diffuzor ustki va ta’minlovchi bunkerining quyi qismida suv berish vaqtincha yoki butunlay to’xtatilganda suv orqaga quyilmasligi va kukunni namlamasligi uchun sharsimon klapan o’rnatilgan. Kukun namlansa va qotib qolsa, ko’pik generatorini ochib tozalash kerak bo’ladi. Suvning bosimini nazorat qilib turish uchun shtutser yaqiniga manometr o’rnatiladi.
ПГ – 100 ni ikki kishi boshqaradi: biri ta’minlovchi bunkerga ko’pik xosil qiluvchi kukun solib, generatorni ishga tushirib yuboradi, ikkinchisi esa xosil bolayotgan ko’pikni alanga ustiga yo’naltiradi va shlanglarning buralib qolmasligini nazorat qilib turadi. Shtutserdagi suvning bosimi mano­metr bo’yicha ish bosimi (4 – 6 atm.b.) qiymatiga yetgach, ta’minlovchi bunkerga kukun solinadi.