I bo’lim 1 ma’ruza. Kirish. Hayot faоliyati хavfsizligini ta’minlash asоslari. Reja

Jabrlanganlarni transportirovka qilishda yordam ko’rsatish.
Birinchi tibbiy yordamning eng muhim vazifasi – bemorni yoki talafot olgan odamni tezda xavfsiz xolda shifoxonalarga yetkazish hisoblanadi. Transportirovka davrida jarohat olgan bemor qo’shimcha og’riq oladigan bo’lsa, u xolda uning ahvoli yanada og’irlashadi yoki «shok» xolatiga tushadi. Transportirovka qilish jarohatlangan bemorning ahvoliga, jarohat harakteriga yoki kasalligiga qarab amalga oshiriladi. Agar tez yordamni chaqirish imkoni bo’lmasa, transpartirovka boshqa mashinada amalga oshiriladi. Transport vositalari bo’lmagan vaziyatlarda esa bemorlarni zambilda transportirovka qilinadi. Transportirovka davrida kasal yoki jarohat olgan odam doimiy nazorat qilib boriladi. Ya’ni nafas olishini, pulsini oo’lchash, o’qchiq kelganda qusuq massasining nafas olish yo’llariga tushmasligiga harakat qilinadi. Transportirovka davrida jabrlanganning ruhiyatiga birinchi yordam ko’rsatuvchining axloqi, xatti-harakati, muomalasi juda katta ta’sir ko’rsatadi.
Jabrlanganlarning jarohat darajalariga qarab, ular guruhlarga bo’lib tranportirovka qilinadi.
1-navbatda - ko’krak qafasi va nafas yo’llari jarohatlangan, o’zini bilmaydigan yoki shok xolatdagilar, boshi jarohatlangan, ichki qon ketishi kuzatilgan, suyagi ochiq singanlar va kuyganlar guruhi.
2-navbatda - suyagi yopiq singanlar, qon ketishi to’xtatilgan jarohat olganlar guruhi.
3-navbatda - kichik qon yo’qotgan, eti uzilgan va kichik suyaklari singanlar guruhi. Har bir guruhga kiruvchi kichik yoshdagi bolalar birinchi navbatda evakuatsiya qilinadi, agar imkoniyat bo’lsa, ularning ota-onasi yoki qarindoshi bilan amalga oshiriladi.
Jarohatlangan va kasallarni transportda tashishda asosan yo’l transporti (avtomobil, temir-yo’l transporti), havo (samolyot, vertolyotlar), suv (daryo va dengiz transporti), shuningdek sanitar va moslashtirilgan transport vositalari qo’llaniladi. Jarohatlangan shaxs yoki kasallarni tashish zambilda, qo’lda, orqada, yelkada hamda qo’l ostidagi vositalardan foydalanib amalga oshiriladi. Jarohatlanganlar bir kishi yoki bir-necha kishi yordamida tashiladi. Eng maqbul, og’riq chaqirmaydigan va avaylab tashish usuli zambil yordamida tashishdir. Bemor yoki jarohatlanganlarnitashishda iloji boricha ehtiyot qiladigan sharoit yaratish kerak. Ularni qulay va to’g’ri xolda yotqizish lozim.
Tashish va transportda tashish jarayonida noto’g’ri harakat qilish jarohatlangan yoki bemor ahvolining yomonlashuviga, qo’shimcha jarohatlarning kelib chiqishiga, qon ketishining kuchayishiga, suyak bo’laklarining joyidan siljishiga va boshqalarga olib kelishi mumkin. Oyoqlar va bosh suyagining shikastlanishida jarohatlanganlarni chalqancha, umurtqa pog’onasi suyaklari singanda esa, aksincha, qoringa yotqizish lozim. Agar umurtqa pog’onasi suyaklari jarohatlangan kishi zambilga chalqancha yotqizilsa, unda, albatta, zambilga yog’och shit yoki keng taxta qo’yilishi kerak.
Qorin va tos suyaklari shikastlanganda jarohatlanganlar chalqancha yotqizilib, oyoqlar bir oz tashqariga kengaytiriladi, tizza va son bo’g’imlari bukiladi. Bunda tizza bo’g’imlari tagiga kiyimdan yostiqcha qo’yiladi. Shikastlanganlarni zambilda va transportda tashishda ularning umumiy xolatini, bog’lam yoki immobilizatsiya shinasining to’g’riqo’yilganligini ko’zdan kechirish lozim. Agar jarohatlanganlarni tashishuzoq davom etsa, ularning xolatini o’zgartirish, boshlari tagidagi yostiqchalarni to’g’rilab turish kerak. Gorizontal tekis yerda tashishda jarohatlanganlarning oyoq sohasioldinda bo’ladi. Agar jarohatlangan hushini yo’qotgan bo’lsa, bosh tomoni oldinda bo’ladi. Chunki bunda uni kuzatib borish imkoni bo’ladi. Yuqoriga olib chiqilayotganda yoki pastga tushirishda esa uni gorizontal xolda ushlash kerak. Yuqoridan pastga tushirilayotganda shikastlanganning oyoq sohasi oldinda, ko’tarilayotganda esa, aksincha, bosh sohasi oldinda bo’ladi.
Jarohatlangan yoki bemorlarni transport vositasiga joylashtirishda avval zambil yuqori qatorlarga qo’yiladi, keyin esa pastki qatorlarga joylanadi, tushirilayotganda esa, aksincha, avval pastki qatorlardan, so’ngra esa yuqorigi qatorlardan zambil olinadi. Bosh suyagi, umurtqa pog’onasi, qorin sohasi jarohatlanganlar hamda og’ir yaralanganlar pastki qatorlarga joylashtiriladi, chunki yuqoriga nisbatan pastki qatorlarda kamroq chayqalish kuzatiladi.