I bobIssiqlik o’tkazuvchanlik va issiqlik almashinuvi haqida umumiy tushuncha

I BOB. ISSIQLIK O’TKAZUVCHANLIK VA ISSIQLIK 

ALMASHINUVI HAQIDA UMUMIY TUSHUNCHA. 

 

1.1 Issiqlik o’tkazuvchanlik 

Issiqlik  o‘tkazuvchanlik  –  bu  temperaturalar  farqi  borligi  tufayli  tutash 

muhitda issiqlikning molekulyar uzatilishidir. 

Issiqlik almashinuvining bunday usuli, asosan qattiq jismning ichida ham, 

shuningdek  bir-biriga  tegib  turgan  ikkita  qattiq  jism  orasida  ham  sodir  bo‘ladi. 

Issiqlik  o‘tkazuvchanlik  suyuqlik  yoki  gaz  qatlami  orqali  ham  amalga  oshishi 

mumkin,  lekin  umuman  olganda  suyuqlik  va  gazlar  (suyuqlangan  metallar 

bundan mustasno) issiqlikni juda yomon o‘tkazuvchan hisoblanadi. 

Bir  jinsli  izotrop  jismni  isishini  ko‘raylik.  Barcha  yo‘nalishlar  bo‘yicha 

bir  xil  fizik  xossalarga  ega  bo‘lgan  jismlarga  izotrop  jismlar  deb  aytiladi. 

Bunday  jismni  isitish  vaqtida  uning  turli  nuqtalaridagi  temperatura  vaqt 

bo‘yicha  o‘zgaradi  va  issiqlik  yuqori  temperatura  sohasidan  past  temperatura 

sohasiga tarqaydi.  

Vaqtning ayni paytida ko‘rib chiqilayotgan fazoning barcha nuqtalaridagi 

temperatura 

qiymatlarining 

yig‘indisi  temperatura  maydoni  deyiladi. 

Temperatura maydoni quyidagi tenglama bilan ifodalanadi: 

 t=f(x,y,z,



)   

 

 

 

 (1.1)  

bu yerda x,y,z – nuqta koordinatalari; 



 - vaqt. 

Agar jismning temperaturasi koordinata va vaqtning  funktsiyasi bo‘lsa,  u 

holda temperatura maydoni nostatsionar bo‘ladi: 

 t=f(x,y,z,



); 



t/



0 

 

 

 

 (1.2) 

Agar jismning temperaturasi faqat koordinataning funktsiyasi bo‘lib, vaqt 

davomida o‘zgarmasa, u holda temperatura maydoni statsionar bo‘ladi. 

 t=f(x,y,z); 



t/



=0 

 

 

 

 (1.3) 

---

 

8 

Temperatura  maydoni  uchta,  ikkita  va  bitta  koordinataning  funktsiyasi  bo‘lishi 

mumkin  va  mos  ravishda,  u  uch,  ikki  va  bir  o‘lchamli  deyiladi.  Hamma 

nuqtalarida temperatura bir xil bo‘ladigan sirt izotermik sirt deyiladi.