I bob. Zamonaviy adabiyotshunoslikda strukturalizmning o`rni…10-40

Struktural tahlilida uslub va ijodiy metod munosabati

Uslub tushunchasining istilohiy jihatlari: badiiy asar uslubi, yozuvchi uslubi, uslubiy tendensiya, uslubiy yo’nalish, milliy uslub, zamon uslubi.
Badiiy matn uslubi. Matn uslubining tashqi va ichki jihatlari. Uslubiy tahlilda o`ziga xoslik badiiy mezon sifatida qaraladi. Badiiy asar uslubining tashkillanishida amal qilinadigan qonuniyatlar. Uslub va badiiy shakl elementlari. Uslubning mavzu, janr va vaznga ko`ra o`zgarishi yozuvchi mahoratini ham ko`rsatadi.
Yozuvchi uslubining shakllanishida ijodiy manera, ijodiy individuallik, iste’dod tabiati v. b. roli beqiyos.
Struktural tahlilda uslubiy tahlil sathlarini belgilash. Struktural poetikada badiiy uslubining shakllantirilishi muammolari. Poetik fikrning matnga aylanish jarayonida uslubning roliga bog`liq.
Metod tushunchasiga munosabat muammosi. Metod adabiy usul va uslublar yig’indisi sifatida Metod va metodologiya munosabatlari.
Struktural tahlilda badiiy asar metodi muammosi hamisha yetakchi o`rinlarda. Badiiy tarkiblash jarayonida metodning o`rni ahamiyatli.
Metod badiiy asarni shakllantiruvchi omil sifatida qaraladi. Metod va shakl munosabatlari haqida struktural poetika. Struktural tahlil jarayonida badiiy asar metodiga tayanish bosh masala hisoblanadi. Yuqoridagi unsurlar badiiy matnni struktur tahlil qilishda yetakchi hisoblanadi.
Strukturalizm qanday metod degan savol tug`ulishi tabiiy?
«Struktur so`zi narsa tarkibiy qismlarining o`zaro bog`liqlik ravishda joylashuvini anglatadi»<sup>1</sup> . Oddiy kuzatishlarimiz asosida misol qiladigan bo`lsak, odam tanasining bosh qismidagi a`zolari og`iz (lablar), burun, ko`z, qosh, quloq, soch - barchasi Olloh taoloning inoyati ila sistemaga solinib, tartib bilan joylashtirilgan. Og`iz o`rnida ko`zni, burunni o`rnida quloqni tasavvur qila olmaymiz, biroq ular orasida ma`lum funksiyalarni bajarishda mushtaraklik bor, biri ikkinchisini taqozo etadi. «Struktura ham sodda qilib aytganda, yuksak ichki tartib tarkibidagi intizomdir. U sistema tushunchasi bilan chambarchas bog`liq. Chunki struktura sistema qaror topishining tuzilishi va ichki shakli bo`lib, bu shakl mazkur sistema elementlari o`rtasidagi barqaror o`zaro aloqalarning birligi sifatida yuzaga keladi. Sistemaning o`zi esa o`zaro munosabat va aloqada bo`luvchi va muayyan yaxlitlikni, birlikni tashkil etuvchi elementlar to`plamidir»².