I bob. Ttxi larning nazariy asoslari va jahon xo’jaligida tutgan o’rni 8

2015-yil holatiga ko’ra, mamlakatimizdagi tarmoq tarkibida va hududlarda mavjud korxonalar (faoliyat yuritayotgan va faoliyat yuritmayotgan) soni

	Jami	Hududiy tasarrufda	Tarmoq tarkibida
Jami korxonalar	5038 ta	4592 ta	446 ta
2015 yilda tashkil etilgan korxonalar	494 ta	477 ta	17 ta
Faoliyat yuritayotgan korxonalar	4804 ta	4359 ta	445 ta
Faoliyat yuritmayotgan korxonalar	234 ta	233 ta	1 ta

Manba:www.stat.uz O’zbekiston Respublikasi Davlat Statistika qo’mitasining rasmiy sayti

Yuqoridagi jadvaldan ko’rinib turibdiki, mamlakatimizda xorijiy investorlar ishtirokida tashkil etilgan korxonalarning asosiy qismi hududlar tasarrufida tashkil etilgan. Birgina 2015-yilda jami 494 ta yangi korxona tashkil etilib, shundan 477 tasi hududlar doirasida bo’lsa, qolgan 17 tasi tarmoqlar tarkibida tashkil etilgan. Bu borada turli sabablarga ko’ra faoliyat yuritmayotgan korxonalar ham mavjud bo’lib, bunnday korxonalar soni jami 234 tani tashkil etadi. Faoliyat yuritmayotgan korxonlar esa asosan hududlar tasarrufidagi korxonalardir.

Malakatimiz hududlari doirasida investitsiya kiritayotgan asosiy investor mamlakatlarga to’xtaladigan bo’lsak bu borada Xitoy salmoqli ulushga ega. Quyidagi 3.4-rasmda 2015-yil hududlarga xorijiy investitsiyalar kiritgan davlatlar va kiritgan investitsiya hajmi keltirilgan:

Manba: www.mfer.uz O’zbekiston Respublikasi TIAISVning rasmiy sayti

3.4-rasm. 2015-yil hududlarga xorijiy investitsiyalar kiritgan davlatlar (mln. AQSh dollari hisobi)

Yuqoridagi rasmdan ko’rinib turibdiki, 2015-yilda hududiy investitsiya dasturi doirasida mamlakatimizga investitsiya kiritgan mamlakatlar qatorini Xitoy, Buyuk Britaniya, Janubiy Koreya, Rossiya va Shvetsariya egallaydi. Bunda birgina Xitoy 27.6 mln. AQSH dollar miqdoridagi investitsiya kiriyganligi, Xitoy bilan investitsiyaviy aloqalarning rivojlanayotganligidan dalolatdir. AQSh, Turkiya, Singapur, Germaniya, Niderlandiya va Chexiya ham mamlakatimiz uchun asosiy investitsiyaviy va tashqi savdo hamkorlari hisoblanadi³⁰.

Demak, siyosiy va iqtisodiy barqarorlik, qulay investitsion muhit va soliq siyosati, boy mineral xomashyo zaxirasi va energiya mustaqilligi, qulay geografik joylashuv, kadrlar va intellektual salohiyati mamlakatimizga TTXIlarni jalb qilishda muhim omillardan sanaladi. Bundan tashqari, Jahon banki tomonidan har yili e’lon qilinadigan “Doing Business” ko’rsatkichi bo’yicha so’nggi yillarda yuqori o’rinlarga ko’tarilayotgani ham investitsiyalarni kirib kelishiga asosiy turtkilardan biri sanaladi. TTXIlarni sohalar bo’yicha ulushi borasida mamlakatimizda eng ko’p xorijiy investitsiya neft gaz sohasiga kiritilayotganligi ahamiyatga molik. TTXIlarni jalb qilishda qo’shma korxonalarni ahamiyati yuqori ekanligini hisobga olsak, mamlakatimizdagi mavjud korxonalarning eksport salohiyatini oshirish ham uztuvor vazifa hisoblanadi. Eksport hajmining oshishi TTXI lar kirib kelishiga ta’sir qiluvchi muhim omillardan biri sanaladi.