I-bob. Shaxslararo munosabatlar muammosi asosiy psixologik kategoriya sifatida tahlil etilganligi

III-BOB. O‘SMIRLARDA SHAXSLARARO MUNOSABATLARNING PSIXOLOGIK XUSUSIYATLARINI EMPIRIK O‘RGANILISHI.

3.1 O‘smirlarning shaxs sifatlari shaxslararo munosabatlar determinanti sifatida.

O‘smirlarda shaxslararo munosabatlarning psixologik asoslari ni o‘rganish maqsadida bizlar Shaxslararo munosabatlar interpersonal tashhisining modifikatsiyalashtirilgan varianti testidan foydalandik (T.Liri - Sobchik).

Shaxs atrofdagilar bilan o‘zaro ta’sirning dolzarblashgan jarayonidagi xatti-harakatlarida namoyon bo‘lishiga asoslanib Timoti Liri empirik kuzatishlarni shaxslararo o‘zaro ta’sirining 8ta umumiy, yoki 16 ta tobora konkretlashtirilgan oktantlari – variatnlari ko‘rinishida sistemalashtirgan. Shaxslararo xulq-atvor tiplariga muvofiq jami 128 ta anchagina oddiy tavsif-epitetlardan iborat so‘rovnoma ishlab chiqilgan. Sifat tavsifi u yoki bu shaxslararo munosabatlar variantini aks ettiruvchi ustuvor tiplarni aniqlashni ko‘zda tutadi. Oktantlarning ifodalanganlik darajasi tegishli ballar va shaxsning ma’lum tavsiflari bilan belgilanadi. Oktantlarning qutbiy tavsiflariga to‘xtalib o‘tamiz.

Shaxslararo munosabatlarning dastlabki (1, -2, -3, -4 -) to‘rtta tipi nokonform tendensiyalar ustunligi va dezyuktiv (konfliktli) ko‘rinishlarga moyillik (3-4), fikrlarning ko‘proq mustaqilligi va o‘z nuqtai nazarini himoyalashda qat’iylik, liderlik va usto‘vorlik tendensiyalari (1 - 2) bilan xarakterlanadi. Qolgan to‘rtta (5, -6, -7, -8 -) oktant aksincha kartinani namoyon etadi: konform tendensiyalar ustunligi, atrofdagilar bilan aloqalarda kongruentlik (7-8), o‘ziga ishnomaslik, atrofdagilar fikriga yon bosish, murosaga moyillik (5,6)ni bildiradi.

Shaxslararo munosabatlar interpersonal tashhisi metodikasining natijalari quyidagi jadvalda o‘z aksini topgan.