I bob qattiq jismlar 1-§. Qattiq jismlarning fizikasida asosiy tushunchalar

 
 
5.3 – rasm.  O’zaro yaqinlashtirilgan 10 ta atomni energetik sathlarga ajralishi.   
 
 
Kristallda  hajm  birligida  o‘rtacha  N~5·10
22
sm
-3
  ta  atom  joylashgan  bo‘lsa, 
bularning  elektron  qobiqlarini  bir-biriga  kirishish  oqibatida  atomdagi  elektron 
joylashgan  bitta  elektron  qobiq  o‘rniga  taxminan    5‚10  eV  5·10
22 
mayda  qobiqlar 
oralig‘ida joylashadi ya‘ni, har biriga ikkitadan elektron joylashishi mumkin bo‘lgan 
energetik sathlar majmuasi yoki sohasi paydo bo‘ladi. Bu energetik sathlar orasidagi 
farq  
    
        
    
  
           
  
    (3) 
 
ga  teng  o‘ta  kichik  qiymatdan  iborat  bo‘ladi.  Shuning  uchun  bu  soha  ichida 
elektronlarning energiyasi uzluksiz o‘zgaradi deb aytish mumkin. Xuddi shunday hol 
atomlar  ichki  boshqa  qobiqlarida  han  yuz  beradi.  Ammo  ularning  o‘zaro  kirishish 
holati  yuqoridagi  qobiqlarga  nisbatan  kamroq  bo‘ladi.  Shunga  mos  holda  hosil 
bo‘lgan energetik sath joylashgan energiya oralig‘i kamayib boradi. Demak, alohida 
atomda mavjud bo‘lgan elektron qobiqlar o‘rniga kristallda  ~10
22
 ga teng, o‘ta zich 
joylashgan  energetik  sathlarni  o‘z  ichiga  olgan  energetik  sathlar  paydo  bo‘ladi.  Bu 
energetik  sohalar  orasida  elektron  joylashishi  mumkin  bo‘lmagan  –  taqiqlangan 
sohalar ham yuzaga keladi. Quyidagi 5.4 rasmda Si atomining tashqi elektron sathlari 
o‘rniga,  Si  kristallida  hosil  bo‘ladigan  energetik  sohalar  keltirilgan.  Bulardan  bilish 
5.2–rasm.  Ikkita  atomni  bir–biriga 
o’zaro yaqinlashtirilgandagi holati. 

---

 
72 
mumkinki,  agar  alohida  atomning  har  bir  elektron  qobig‘ida  ma‘lum  miqdordagi 
elektronlar  harakatda  bo‘ladigan  bo‘lsa,  bu  atomlar  tashkil  qilgan  kristallda  o‘sha 
aniq elektron qobiqlari o‘rniga, kristall uchun yagona energetik sohalar hosil bo‘ladi. 
Bu  soha  ichida  kristallni  tashkil  etgan  atomlar  sonidan  2  marta  ko‘p  elektronlar 
joylashishi mumkin. 
 
 
 
Energiya oralig‘i 
 
 
 
To‘lgan valent sohalar 
Energiya, eV 
 
 
 
To‘lgan asosiy 
 
energetik sathlar