114
Agar uchta K
1
K
2
K
3
ulansa emitter o‘tishiga to‘g‘ri kuchlanish berilgani
uchun emitterdan bazaga kovaklar diffuzyalanadi (injeksiyalanadi).baza sohasi yupqa
bo‘lgani uchun bu kovaklar rekombinatsiyalanishga ulgurmasdan kollektor o‘tishiga
etib keladi va kollektor o‘tishidagi elektr maydoni ta‘sirida kollektor sohasiga tortib
olinadi (ekstraktsiyalanadi). Odatda emitter sohasidagi akseptor kirishma atomlari
konsentratsiyasi (N
a
) baza sohasidagi donor kirishma atomlari konsentratsiyasi (N
d
)
dan ko‘p bo‘lgani (N
a
>> N
d
) uchun bazadan emitterga diffuzyalanib o‘tayotgan
elektronlar soni emitterdan bazaga diffuzyalanib o‘tayotgan kovaklar sonidan juda
kam bo‘ladi (I
en
<< I
ep
).Shuning uchun emitter o‘tishidagi tok kovaklar hosil qilgan
tok I
ep
ga teng bo‘ladi I
en
≈ I
ep.
Emitterning samaradorligi injeksiya koifsenti
bilan
belgilanadi.
e
ep
I
I
=
en
ep
ep
I
I
I
(1)
en
ep
I
I
<< 1 bo‘lgani uchun
≈ 0,999
ga teng
Emitter sohasidagi bazaga diffuzyalanib (injeksiyalanib) o‘tgan kovaklar
kollektor o‘tishiga deyarli to‘liq etib keladi juda kam qismigina baza sohasiga
rekombinatsiya bo‘ladi sababli kollektor tokini I
k
emitter toki I
e
ga taxminan teng
deyish mumkin I
k
≈ I
e
Baza sohasida rekombinatsiya bo‘lgan kovaklar baza toki I
B
ni hosil qilishda
qatnashadi
I
b
= I
e
–I
k
(2)
emitter
toki
I
e
=I
b
+I
k
(3)
Tranzistorning kuchaytirish xossasiga tok tashuvchilar (electron va kovak)ning
baza sohasidagi rekombinatsiyaning ta‘sirini baholash uchun tok tashuvchilarning
emitter o‘tishidan kollektor o‘tishiga etib borish o‘chish koifsenti δ (koifsent
perenosa)
dan foydalaniladi
ep
kp
I
I
(4)
baza sohasiqancha yupqa va elektronlar kam bo‘lsa δ– koifsent birga yaqin
bo‘ladi.Tranzistorlarning asosiy parametrlaridan biri emitter tokining uzatish
koifsenti bo‘lib, u quyidagiga teng bo‘ladi:
e
k
I
I
(5)
ya‘ni α emitter tokining ΔI
e
oshishi kollektor tokining qanch oshishini (kollektor
o‘tishiga berilgan kuchlanish o‘zgarmas bo‘lganda) ko‘rsatadi.Odatda α = 0,95 …
0,99 qiymatlarga ega bo‘ladi, α qancha katta bo‘lsa tranzistorning kuchaytirish
xossasi shuncha yuqori bo‘ladi. Kollektor o‘tishida emitterdan kollektorga etib
kelgan kovaklar hosil qiladigan kollektor tokidan tashqari, kollektor o‘tishining
teskari toki I
kbs
ham o‘tadi:
115
I
k
= αI
e
+ I
kbs
(6)
Odatda αI
e
>> I
kbs
shuning uchun
I
k
= αI
e
(7)
bu ifodadan ko‘rinadiki tranzistorning chiqish toki I
k
ni kirish toki I
e
bilan
boshqarish mumkin ekan.
Tranzistorning emitter va kollektor o‘tishlariga tashqi elektr manbaining
qutblarini turlicha ulash yo‘li bilan to‘tr xil holatda ishlatish mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: