I bob qattiq jismlar 1-§. Qattiq jismlarning fizikasida asosiy tushunchalar

7.8-§.  Geteroo’tishlar 
 

---

 
105 
Yuqorida  bitta  yagona  kristall  ichida  diffuziya  yo‘li  bilan  hosil  qilingan  p-n 
o‘tishning xossalarini o‘rganildi. Bu yerda p va n turdagi tomonlarni kristall panjara 
tuzilishi,  ularning  taqiqlangan  sohalari  va  boshqa  xususiyatlarida  hech  qanday  farq 
mavjud  emas,  chunki  ular  yagona  kristallda  hosil  qilingan.  Taqiqlangan  energetik 
sohalari har xil bo‘lgan, ikki xil yarim o‘tkazgich kontaktini geteroo’tish deb ataladi. 
Bunda ikki xil atom tuzilishlardagi, yarim o‘tkazgichlarni kristall panjara doimiysi va 
ularning  issiqlikdan  kengayish  koeffsiyentlari  har  xil  bo‘ladi.  Shuning  uchun  ham 
geteroo‘tishning  xossalari  yuqorida  keltirilgan    -  panjara  doimiysi,  issiqlikdan 
kengayish  koeffsiyenti  va  atom  tuzilishidagi  farqlarga  o‘ta  bog‘liq  bo‘ladi. 
Geteroo‘tishni hosil qilishda bu farqlar eng kam bo‘lgan yarim o‘tkazgich materiallar 
tanlab  olinadi.  Geteroo‘tishli  qurilmalarning  mono  p-n  o‘tishlardagi  materiallardan 
eng asosiy ahamiyati ular asosida yarim o‘tkazgichli lazerlar, yorug‘lik chiqaradigan 
diodlar,  o‘ta  faol  ishlaydigan  quyosh  elementlari  yaratish  mumkin.  p  –  turdagi 
bo‘lgan  Ge  kristalli  bilan  n  –  turdagi  bo‘lgan  GaAs  kristalli  asosidagi  geteroo‘tish  
strukturasini  ko‘rib  chiqaylik    (Ge  va  GaAs  kristall  panjara  doimiylari  va  boshqa 
xossalari  bir  –  biriga  juda  yaqin).  Bu  materiallarning  energetik  soha  tuzilishlaridan 
ko‘rinib turibdiki, Ge ning chiqish ishi va elektronlarning o‘tkazuvchanlik sohasidan 
vakuumga chiqish uchun zarur bo‘lgan energiya ,  GaAs  materiallarnikidan katta va 
taqiqlangan soha kengligi mos ravishda E
g(Ge)
=0,67 eV, E
g(GaAs)
=1,43eV qiymatlarga 
teng. p-n geteroo‘tishdagi energetik sohalar tuzilishi p-n mono o‘tish  
 
energetik  sohalari  tuzilishidan  farqi  Ge  va  GaAs  materiallarining  taqiqlangan 
sohalar kengligidagi farq ta‘siridan iborat bo‘ladi. Mono p-n o‘tishda o‘tkazuvchanlik 
va  valent  solarini  energiyasi  uzluksiz  o‘zgarmasdan    ularda  ∆E
C 
  va  ∆E
V
  uzilgan 
sohalarni hosil bo‘lishga olib keladi.