I bob qattiq jismlar 1-§. Qattiq jismlarning fizikasida asosiy tushunchalar

l = 0 1 2 3 4 5     s p d f g h      qobiqlar 
0 3 5 7 7 7 
Bularga  asosan atomlar elektron tuzilishi quyidagicha ifodalaniladi: 
H – 1s
1
,  He – 1s
2
 
C – 1s
2
2s
2
2p
2
 ,  Si – 1s
2
2s
2
2p
6
3s
2
3p
1
 
 
5.2-§. Qattiq jismlarda elektronlar energetik holati 
 
Yuqorida  alohida  joylashgan  atomlarda  elektronlarning  energetik  qobiqlari  va 
sathlaridagi  taqsimotini  ko‘rib  chiqdik.  Endi  mana  shu  atomlar  ishtirokida  tashkil 
topgan qattiq jism kristallarida elektronlarning energetik joylashish taqsimotini ko‘rib 
chiqamiz. Bunday holatda kristallni tashkil etgan atomlar o‘rtasidagi masofa (panjara 
doimiysi-masalan  kremniyda  d=5,4A
0
)  juda  kichik  bo‘ladi.  Endi  atomlarning 
yadrolarining  har  bir  atomga  tegishli  elektronlarning  barcha  yadro  va  barcha 
elektronlarga  o‘zaro  ta‘sirini,  elektronlarning  energetik  sarhlari  va  ulardagi 
taqsimotiga ta‘sir qilmasdan iloji yo‘q. Buni aniqroq tasavvur qilish uchun ikkita bir 
xil  atomni  bir  –  biriga  shunday  yaqinlashtiraylikki,  ular  orasidagi  masofa  kristall 
panjara doimiysiga  yaqinlashsin. Bu holda  ikkita  atomning  tashqi  elektron qobiqlari 
bir-biriga  kirishib  ketadi.  Natijada,  birinchi  atomning  elektronlari  bemalol  ikkinchi 
atomning  elektron  qobiqlariga  hech  qanday  energiya  sarflamasdan  o‘ta  boshlaydi. 
Go‘yoki endi ikkala atom tashqi elektronlari uchun umumiy elektron qobig‘i paydo 
bo‘ladi.    Ammo  bu  elektron  qobiqda  to‘rtta  elektron  bo‘lib  qolganligi  uchun  Pauli 
asosiga  (har  qanday  energetik  sathda  spinlari  bir-biriga  qarama-qarshi  bo‘lgan 
ikkitadan ortiq elektron joylashishi mumkin emas) umumiy elektron sath energiyalari 
bir-biridan juda kam farq qiladigan ikkita energetik sathga ajraladi. 

---

 
71 
 
 
 
 
 
 
 
Endi  o‘nta  atomni  o‘zaro  yaqin  joylashtiraylik.  Bu  holatda  o‘nta  atomning 
tashqi  elektron  qobiqlari  umumiy  bo‘lib  qoladi  va  ular  shunga  mos  holda  o‘nta 
mayda  energetik  sathlarga  ajraladi.  Demak  yagona  atomdagi  elektronlarning  bir  xil 
energetik sathlari o‘rniga joylashgan atomlar soniga mos  mayda qobiqlarga ajralgan 
umumiy energetik sath paydo bo‘ladi. 
 
     Energiya, eV