I bob qattiq jismlar 1-§. Qattiq jismlarning fizikasida asosiy tushunchalar

n-lik sohasi 
ru.Зона      
проводимости 
en.Conduction  
band 
Tashqaridan  ta‘sir  ettirilganda  masalan, 
harorat,  yorug‘lik,  elektr  maydon  va  b.) 
elektronlar 
qabul 
qilishi 
mumkin 
bo‘lgan,  absolyut  nol  haroratda  esa 
elektronlarga  ega  bo‘lmaydigan  ruhsat 
etilgan sohaga aytiladi.Kristall panjarada 
 T>0°K  da  malum  bir  elektronlar 
bog‘lanish  energiyasini  yengib  erkin 
holatga  o‘tadi,  ya‘ni  tok  tashishda 
qatnashadi.  Bu  holat  o‘tkazuvchanlik 
sohasi deb qabul qilingan.  
 
       Si       Si 
         
      Si       
+
Si 
 
Kremniyning 
o‘tkazuvchanlik sohasi 
 
 
 
 
E
c
 
 
 
 
 
 
 
 
 
uz.Taqiqlangan  
soha 
ru.
Запрещенная  
зона 
en.Forbidden  
band 
Yarim  o‘tkazgichlarda  hamma  valent 
elektronlar 
kimyoviy 
bog‘lanishda 
qatnashganligi  tufayli  T=0°K  erkin 
elektronlar bo‘lmaydi. Berilgan  issiqlik 
yoki  yorug‘lik  hisobiga  kimyoviy 
bog‘lanishda  ishtirok  etgan  elektronni 
ma‘lum  energiya  berib  ozod  qilish 
Bog‘langan  elektronni  urib 
chiqarish 
uchun 
kerak 
bo‘ladigan 
energiya 
qiymati: 

---

 
43 
mumkin.  Ana  shundagina  bu  elektron 
elektr  toki  o‘tkazishda  qatnashadi. 
Shuning 
uchun 
ta-qiqlangan 
soha 
deganda  har  qanday  yarim  o‘tkazgich 
kimyoviy  bog‘lanishdagi  elektronni 
ozod  qilish  uchun  (ya‘ni  bog‘lanish 
energiyasiga 
teng 
energiya) 
kerak 
bo‘lgan  energiyaga  aytiladi  va  E
g
  bilan 
belgilanib,  uning  qiymati  eV  larda 
o‘lchanadi.Chunki  elektronga  E
g 
dan 
kam energiya berilganda elektronni ozod 
qilib bo‘lmaydi.  Bu degan so‘z elektron 
yo  bog‘langan  holatda  (valent)  yoki 
erkin  holatda  bo‘ladi  (o‘tkazuvchanlik 
soha). 
Taqiqlangan  soha  kattaligi  kimyoviy 
bog‘lanishda  qatnashayotgan  valent 
elektronlarining atomga qanday energiya 
bilan bog‘langanligiga bog‘liq. Masalan, 
IV  guruh  elementlari  hammasi  bir  xil 
kristall  strukturaga  ega  va  kim-yoviy 
bog‘lanishga  ega  bo‘lsa  ham,  ularning 
E
g
 si har xil bo‘ladi.