I. Bob. Qashqadaryo viloyati geografik o’rni, tabiiy sharoiti va resurslari

I – BOB. QASHQADARYO VILOYATI GEOGRAFIK O’RNI, TABIIY SHAROITI VA RESURSLARI.

1.1. Qashqadaryo viloyati geografik o’rni va tabiiy sharoiti
Qashqadaryo viloyati O’zbekiston Respublikasi tarkibida dastlab 20 yanvar 1943 yilda tashkil etilgan, 1960-1964 yillar oralig’ida u Surxondaryo viloyati bilan qo’shilgan va 7.02.1964 yilda qayta tiklangan. Viloyat maydoni 28,6 ming km² bo’lib, mamlakat hududining 6,4 foizini egallaydi. Bu borada Qashqadaryo Qoraqalpog’iston Respublikasi, Navoiy va Buxoro viloyatlaridan so’ng 4-o’rinda turadi.

Aholisi, 1 yanvar 2012 yil ma’lumotlariga ko’ra, 2777,8 ming kishi (respublika aholisining 9,3 foizi). O’zining demografik sig’imi yoki salohiyati bo’yicha O’zbekiston mintaqalari ichida Samarqand, Farg’ona viloyatlaridan keyingi 3-o’rinni egallaydi (u bundan 8-10 yil muqaddam 5-o’rinda edi). Bundan ko’rinadiki, Qashqadaryoda aholi soni tez o’sib, u keyingi yillarda poytaxt Toshkent va Andijon viloyatlaridan o’tib ketgan.

O’zbekiston Respublikasi mehnat taqsimotida Qashqadaryo yetakchi mavqelardan birida turadi. 2011 yil yakunlariga qaraganda, bu yerga mamlakat yalpi ichki mahsulotining 7,5, tashqi savdo aylanmasining 2,2, sanoat ishlab chiqarishining 10,4, qishloq xo’jaligi mahsulotining 8,1, kapital qo’yilmalarning 10,5, o’zlashtirilgan xorijiy investitsiyalarning 10,1, qurilish hajmining 8,6 foizi to’g’ri keladi. Yalpi ichki mahsulot ulushiga ko’ra viloyat - 2, sanoatda - 3, qishloq xo’jaligida – 7, kapital quyilmalar hajmiga ko’ra esa - 3 o’rinda turadi (taqqoslash uchun: 2000 yilda viloyat respublikaning 6,4 % yalpi ichki mahsuloti, 8,3 % sanoat, 7,2 % qishloq xo’jalik mahsulotini bergan). [4]

Qashqadaryo viloyati ma’muriy-hududiy tuzilishida 13 qishloq tumanlari mavjud (1-jadval). Tashkil topgan muddatiga ko’ra eng “qadimgi” qishloq tumanlari Yakkabog’, Koson, G’uzor va Shahrisabz hisoblanadi (ular 1926 yilda

1-jadval