I bob. O’zbekistonda tarqalgan plumbaginaceae oilasi 1 O’zbekiston tabiiy florasi bo’layotgan o’zgarishlar

Kurs ishining dolzarbligi: O’zbekiston florasi juda boy va xilma- xildir.

O‘zbekiston hududi uchun xos bo‘lgan o‘simliklar endem deyilib, ular shu tuproqda paydo bo‘lgan va shu hudud uchun xos. Bugungi kunda olimlarimiz tomonidan Toshkent shahriga 50dan ortiq o‘simlik turlari tavsiya etildi. Bu o‘simliklar issiqqa va suvsizlikka chidamli hisoblanadi. O‘zbekistonda sadaqayrag‘och (Xorazm va Qoraqalpog‘istonda gujum deyiladi) daraxti juda ko‘p ekiladi.Oxirgi 5 yil ichida Xorazm va Qoraqalpog‘iston iqlimi uchun mos bo‘lgan katalpa daraxtini ekish boshlandi. Asli Qoraqalpog‘iston uchun yovvoyi jiyda, turang‘i kabi o‘simliklar xos. Buxoro viloyatiga esa ko‘proq dub ekish tavsiya etiladi.Manzarali daraxtlarning O‘zbekiston iqlimiga moslashganlarigina yashab qoladi. Farg‘ona vodiysida dub, zarang, terak kabilar juda ko‘p ekilgan. Ohangaron yo‘liga ketishda Toshkent chetalpasi, kashtan, tuya kabi tavsiya etilgan o‘simliklar ekilgan.Respublikamizda 4 ming dan ortiq o’simlik turi mavjud. Daraxt va butalarning qariyb ko’pchiligi tik tog’ qiyaliklarida, soy bo’ylarida tarqalgan, ular qor ko’chishi va tuproq o’pirilishlariga to’sqinlik qiladilar, tuproqni eroziya va yuvilib ketishdan saqlaydilar.Ko’pchilik daraxt o’simliklari - qurilish materiallari va mebel tayyorlashda keng foydalaniladi. Tobulg’i (Spiraea L.) turlari juda go’zal manzara baxsh etadi, na’matak (Rosa L.) turlari vitaminlarga boy, olma (Malus Mill.) turlari pektin moddalariga boy. Ko’pchilik turlarning biologik xususiyatlari (morfogenez, ko’payish usuli, sovuq va issiqqa chidamliligi va boshqalar), ularning manzara berishi bilan birga tuproqni ximoyalovchi xususiyatlari kam o’rganilgan.

Daraxt va butalardan doimiy ravishda nooqilona foydalanish ekologik muvozanatni muqarrar halokatga olib keladi. Faqat kamyob o’simliklargina ximoyaga muxtoj emas, balki keng tarqalgan, ammo foydali tomonlari xisobiga qirilib ketishi mumkin bo’lgan o’simliklar ham ximoyaga muxtoj. Yog’ochlangan noyob o’simliklarni ko’pchiligining biologiyasi va ekologiyasi to’la o’rganilmagan.Tog’li xududlar noyob o’simliklar makoni xisoblanadi, vertikal yo’nalishda ularning hammasi ham uchrayvermaydi, ammo tog’oldi biyobonlaridan baland tog’largacha kriofitlarni uchratish mumkin. Bu joylarda genezisining evolyutsiya darajasi har-xil ilgarilagan o’simlik turlari o’sadi [15; 20]. Bu turli xil flora (boreal, eron-turon, osiyo- manjuriya, yapon-xitoy, xindi-ximolay, O’rta er dengizi va boshqalar) vakillarining migratsiya xududidagi holati bilan tushuntiriladi.Vegetativ organlarning o’ziga xos tuzilishlarini yashash muhiti bilan birga o’rganish - o’simliklar ekologiyasining asosiy muammolaridan biridir, bunday izlanishlar o’simliklarning va yashash muhitining bir- biriga ta’sirini oshqor qiladi. Turli geografik xudud nuqtalari o’simliklarining o’ziga xos tuzilishi va shakllanishini o’rganish dolzarb muammodir, shu bilan birga nazariy va amaliy jihatdan ham muhimdir.Biz o’rganayotgan turkumlar turlari iqlim sharoitiga o’ziga xos moslashuvi, tabiati va rang-barang o’simlik olami bilan ajralib turadi.

Har bir turning ko’payish usuli analizi areallar qisqarishi sabablariga aniqlik kiritadi, ularni saqlab qolish me’yorlarini ishlab chiqish hozirgi holatda ham antropogen omillarga bog’liq.Ushbu o’simliklarning yovvoyi turlari bog’dorchilikda, manzarali o’simliklar navlarini yaratishda birlamchi material sifatida foydalaniladi.