Mavzuning dolzarbligi: Barchamizga ma`lumki, bugungi unda barcha sohalarda fizika alohida o`rin tutadi. Fizikaning bo`limlaridan biri Optikani olib qaraydigan bo`lsak usiz texnika va tibbiyot, qurilish, san`at sohalarini tasavvur etish qiyin.
Kurs ishining maqsadi:Optikaning rivojlanish tarixini davrlarga bo`lib talabalarga optikaning qisqacha kelib chiqishi va rivojlanishini yoritib berish.
Kurs ishi loyihasi: kurs ishi III ta bobdan iborat bo’lib: Kirish, Asosiy qism, Xulosa va Foydalanilgan adabiyotlardan iborat. Ularda mavzu to’la to’kis yoritib berilgan.
Kurs ishi vazifasi: kurs ishi mavzuning qanchalik chuqur o`zlashtirilganligini ifoda etib berish. Mavzuning mohiyatini yoritib bergan holda uning amalyotdagi o`rnini naqadar muhimligini ochib berish.
Yorug‘likning tabiati haqidagi birinchi ilmiy gipoteza haqida XVII asrda aytilgan. 1672- yilda I. Nyuton yorug‘likni zarrachalar oqimidan iborat degan bo‘lsa, R.Guk va X.Guygens shu davrda yorug‘likning to‘lqin nazariyasini ishlab chiqishdi. Yorug‘likning to‘lqin tabiatini tushuntirishda murakkab masala ko‘ndalang turardi. Yorug‘lik tarqalishida qanday zarracha tebranadi va ular qanday muhitda tarqaladi? Mana shu savolga Maksvell o‘zining nazariy mulohazalari asosida javob berdi. Maksvell yorug‘likni elektromagnit to‘lqinlar deb faraz qildi. Bu esa ko‘p o‘tmay qator eksperimental dalillar asosida to‘la tasdiqlandi. Yorug‘lik bilan o‘tkazilgan ko‘pgina tajribalarni tushuntirishda yorug‘likning korpuskular nazariyasi olingan natijalarni aniq izohlab bermaydi. Masalan, yorug‘lik interferensiyasi, difraksiyasi va qutblanishini faqat yorug‘likni to‘lqin deb qarab tushuntirish mumkin. Ilmiy tekshirish shuni ko‘rsatadiki, yorug‘lik — to‘lqin uzunligi 400 nm dan 780 nmgacha bo‘lgan elektromagnit tebranishlarning fazodagi tarqalishidir. Yorug‘lik interferensiyasini tushuntirish uchun kongerent yorug‘lik manbalari tushunchasini kiritish lozim. Kogerent yorug‘lik manbalari deb bir xil chastotali va fazalar farqi o‘zgarmas bo‘lgan tebranishlarni yuzaga keltiruvchi to‘lqin manbayiga aytiladi. Odatda, bitta yorug‘lik manbayidan chiqayotgan to‘lqinni biror usul bilan ikki kogerent to‘lqinga ajratiladi. Yorug‘lik interferensiyasini kuzatish uchun kogerent manbalardan foydalanish lozim. Odatda, kogerent manbalar: Frenel biprizmasi, Yung usuli, yupqa plastinkada , ponada, Nyuton halqalarida, Loyd ko‘zgusida va boshqa ko‘pgina usullar yordamida hosil qilinadi. Yorug‘lik interferensiyasini kuzatishning ikkinchi asosiy sharti — kogerent to‘lqinlar qo‘shilishidan oldin yo‘llar farqini hosil qilishi kerak, ya’ni ikki kogerent to‘lqin bosadigan optik yo‘llar farqi butun yoki yarim to‘lqin uzunligiga teng bo‘lishi kerak. Yuqorida qayd qilingan ikki shart bajarilganda yorug‘lik interfefrensiyasi kuzatiladi. Yorug‘lik interferensiyasi deb, ikki kogerent to‘lqinning fazoda qo‘shilib, ular energiyasi (intensivligi) ning qayta taqsimlanishiga, ya’ni o‘zaro kuchayishiga yoki susayishiga aytiladi.
I.BOB. Optikaning vujudga kelishi.
Optika, ya’ni yorug‘lik haqidagi birinchi ta’limot, nima uchun odam o‘z atrofidagi narsalarni ko‘radi degan savolga javob berishga urinishlar natijasida vujudga kelgan (Optika grekcha so‘z bo‘lib, «Opticos» - ko‘raman degan ma’noni anglatadi). Ushbu kurs ishimda eng avvalo yorug‘lik manbalariga qisqacha to‘xtalishni o‘rinli deb o‘yladim. «Yorug‘lik – kishining eng nozik, universal va kuchli sezgi organi - ko‘zning ishlashi uchun zarur bo‘lgan shartdir. Tun kishini bu organdan foydalanishdan mahrum qilib, aktiv hayotni passiv hayotga aylantiradi.Optika o'zining rivojlanishining barcha bosqichlarida amaliyot ehtiyojlari bilan chambarchas bog'liq bo'lgan eng qadimgi fanlardan biridir. Nurning tarqalishining to'g'riligi Mesopotamiya xalqlariga miloddan avvalgi 5 ming yil davomida ma'lum bo'lgan va qadimgi Misrda qurilish ishlari uchun ishlatilgan. Miloddan avvalgi VI asrda Pifagorlar jismlar, ular chiqaradigan zarralar tufayli ko'rinadigan bo'lishini zamonaviy nuqtai nazarga yaqindan ifoda etadi. Aristotel (miloddan avvalgi 4-asr) yorug'lik - bu ob'ekt va ko'z o'rtasidagi muhitni qo'zg'atish. U atmosfera optikasi bilan shug'ullangan va kamalaklarning paydo bo'lishining sababi yorug'likning suv tomchilari bilan aks etishi deb hisoblagan. Xuddi shu asrda Platon maktabida geometrik optikaning ikkita eng muhim qonuni - yorug'lik nurlarining to'g'riligi va ularning tushish va aks etish burchaklarining tengligi shakllantirildi. Evklid (miloddan avvalgi 3-asr) Optika haqidagi risolalarida nometall aks etganda tasvirlarning ko'rinishini ko'rib chiqqan. Optikani fan sifatida rivojlantirishda birinchi qadam bo'lgan yunonlarning asosiy hissasi ularning yorug'likning tabiati haqidagi farazlarida emas, balki uning to'g'ri chiziqli tarqalishi va aks etishi jaroyondagi qonunlarini topganligidadir va ulardan qanday foydalanishni bilar edi. Ushbu ikki qonunni 3-asrda yashagan mashhur yunon olimi Evklid ta'riflagan. Miloddan avvalgi. Ushbu qonunlar yordamida Evklid bir qator kuzatilgan hodisalarni va xususan, tekis va hatto sharsimon ko'zgulardan yorug'likni aks ettirish hodisalarini tushuntirdi.
Antik davrning yana bir taniqli olimi Arximed, u ham miloddan avvalgi III asrda yashagan, yorug'likni tekis va sferik nometall orqali aks ettirish bilan shug'ullangan. U markazida yorug'lik nurlarini yig'ish uchun konkav sharsimon oynaning xususiyatini bilar edi. Bu haqda qadimgi olimlarning yozuvlarida aytilgan: Arximed "nega quyoshga qo'yilgan konkav nometall qo'yilgan tayoqni yoqib yuborishini" bilar edi.Arximed hatto konkav nometalldan yasalgan maxsus yoqish moslamalarini ixtiro qilgan, uning yordamida u dushman flotini yoqib yuborgan(1.1-rasm) bu albatta afsona. Ammo Arximedning konkav oynasining yoqish xususiyatini bilishi haqiqatdir. Qadimgi olimlar yorug'likning sinishi haqida tasavvurga ega edilar va hatto sinish qonunini o'rnatishga harakat qildilar.
