I-bob. Milliy sport vositasida o’quvchi yoshlarda qadriyatli munosabatni shakllantirishning nazariy metodologik asoslari

Absolyut umuminsoniy qadriyatlarga quyidagilar kiradi:
- diniy-ma’naviy;
- barcha mohiyat-e’tiborga molik kuch va individual qobiliyatlarni rivojlantirishga imkon beruvchi;
- ichki axloqiy erkinlik, burch va majburiyatli ongni tarkib toptirishga yordam beruvchi;
- vijdon, sevgi, ishonch, burch, ziyolilik kabi ma’naviy poydevorga ega axloqiy individuallik va jamoaviylikni shakllantiruvchi;
- intellektual mulk va jismoniy mehnatga doir qobiliyatni rivojlantiruvchi;
- dunyoni axloqiy, estetik va ekologik idrok etish va anglashga imkon beruvchi.
Aniq tarixiy shart-sharoit va vaziyat bilan bog’liqlikda mavjud bo’luvchi vaqt bilan bog’liq tarbiyaviy qadriyatlarga quyidagilar kiradi:
- mafkuraviy va siyosiy qarashlar;
- huquqiy va axloqiy ong va me’yor tizimi;
- fuqarolik ongi, xulq-atvori va fazilati darajasi;
- hayot va amaliy yo’nalganlik istiqboli;
- moda, etiketga yo’nalganlik;
- kasbiy yo’nalishlar.
Barqaror mental-etnik tarbiyaviy qadriyatlarga quyidagilar kiradi:
- yaxlit milliy tarixiy-tajriba, ishlab chiqarishdagi o’ziga xosliklar, milliy madaniyat, geografik shart-sharoitlar, xalqaro vaziyat asosida yuzaga keluvchi milliy xarakter xususiyatlari;
- an’analar, urf-odatlar, xalq og’zaki ijodi, xalq amaliy san’ati namunalari, obidalar, yodgorliklar;
- ta’limiy an’analar (ta’lim mazmuni, shakl, metod va vositalari);
- oilaviy an’analar va munosabatlardagi o’ziga xosliklar;
- xalq hunarmandchiligi;
- milliy badiiy tasviriy san’at, musiqa, teatr, kinomatografiya, poetik ijod;
- diniy qarash va e’tiqoddagi o’ziga xoslik.
Absolyut ijtimoiy ahamiyatga ega individual-shaxsiy qadriyatlarga esa, quyidagilar kiradi:
- iroda erkinligi;
- mustaqil fikrlash, xatti-harakatlardagi mustaqillik;
- qonunlarga rioya etish va qonunlarni takomillashtirishga qobiliyatlilik;
- adolatparavarlik;
- ziyraklik;
- g’amxo’rlik;
- go’zallik va ezgulikka ishonch;
- intizomlilik, o’z-o’zini takomillashtirish, o’z-o’zini boshqarish;
- o’zligini saqlab qolish, ichki insoniy borlig’ini anglash.

1O'zbekiston Respublikasi Kadrlar tayyorlash milliy Dasturi. 1997-y. 29-avgust – B.12.

2 Qiyom Nazarov va boshqalar. O’zbekiston Milliy inseklopediyasi. T.: 2001

3 “XALQ TA’LIMI” ilmiy-metodik jurnali. 2015. № 6.

4 Qiyom Nazarov. Qadriyatlar falsafasi (Aksiologiya). Ilmiy-uslubiy kompleks. T.: Faylasuflar milliy jamiyati, 2004

5O’zbekiston Respublikasi Prezidentining faollar bilan uchrashuvi //Xalq so’zi. 2002, 28 may.