I bob. Mexanik harakat haqida umumiy ma’lumotlar 1-§. Jismlarning harakati mexanik harakat

5-§. TO‘G‘RI CHIZIQLI TEKIS HARAKAT 
HAQIDA TUSHUNCHA
 
Tekis harakat
Jismning  mexanik  harakatini  tahlil  qilish  uchun 
quyidagi  tajribani  o‘tkazaylik.  Aravachaga  24-rasmda 
ko‘rsatilganidek tomiz g‘ich o‘rnatilgan bo‘lsin. Bir xil 
vaqt  oralig‘ida  bittadan  tomchi  tushib  tursa,  u  qaysi 
vaqtda  arava  qayerda  bo‘lgan ligini  belgilab  ketadi. 
Aravachani  qo‘yib  yu borsak,  u  osilgan  yuk  ta’sirida 
hara kat lanadi.  Bunda  aravacha  ortidagi  tom chi lar 
orasi dagi  masofa  bir  xil  emasligini  kuzatish  mumkin. 
Demak,  aravacha  bir  xil  vaqt  oraliqlarida  turlicha 
masofani bosib o‘tgan, ya’ni u notekis harakat qilgan.
Endi  yuqoridagi  tajribani  biroz  o‘zgartiraylik.  Bu 
gal  osilgan  yukni  kamaytirib  shunga  eri shaylikki, 
tomgan tomchilar orasidagi masofa bir xil bo‘lsin (25-
rasm).  Bu  holga  aravacha  bir  xil  vaqt  oraliqlarida  bir 
xil  yo‘lni  bosib  o‘tgan,  deyish  mumkin.  Aravaning 
bunday  harakati  tekis  harakatga  misol  bo‘la  oladi.