I bob. Mexanik harakat haqida umumiy ma’lumotlar 1-§. Jismlarning harakati mexanik harakat

Tayanch tushunchalar: deformatsiya, elastik deformatsiya, elastik 
jism, plastik deformatsiya, plastik jism, elastiklik kuchi, prujinaning 
bikirligi, Guk qonuni, elastiklik moduli.
1. Qanday kuchlar tenglashganida jism deformatsiyalanishdan to‘xtaydi?
2. Elastik deformatsiyaga oid qanday misollarni bilasiz? 
1.  4  N  kuch  ta’sirida  5  sm  ga  uzaygan  prujina  bikirligini  toping. 
2.  Bikirligi  500  N/m  bo‘lgan  rezina  10  N  kuch  bilan  tortilsa,  u  qanchaga  uzayadi? 
3.  Qanday  kattalikdagi  kuch  ta’sirida  bikirligi  1000  N/m  bo‘lgan  prujina  4  sm  ga 
cho‘ziladi?
4.  Yuk  mashinasi  yengil  avtomobilni  tros  orqali  1  kN  kuch  bilan  tortsa,  tros  qan-
chaga uzayadi? Trosning bikirligi 10
5
  N/m. 
5. Berilgan sim bo‘lagining bikirligi 2 ּ  10
5
  N/m  ga  teng.  Shu  sim  ikkiga  bo‘linsa, 
har bir bo‘lakning bikirligi qancha? 
k  = 300
0,0005
N
m
N
m = 600 000 = 
Javob: k = 6 · 10
5
 N/m.
= 6 ·10
5
N
m
∆
l
k =
 F
t
 
 
86­rasm. 
Absolyut 
deformatsiyaning 
tashqi kuchga bog‘liqligi grafigi  
0
F
t 
,
 
N
3
2
1
1           2           3          Δl, sm
.
.

---

93
IV bob. Harakat qonunlari
6. Massasi 200 g bo‘lgan yuk osilganida uzunligi 8 mm bo‘lgan prujina 12 mm 
bo‘lib qoldi. Uning bikirligini aniqlang.