I-bob. Korxona xo'jalik faoliyatini tahlil qilish va baholashning nazariy asoslari

Birinchidan, bu amaliy ehtiyojni qondirishdir. U ishlab chiqaruvchi kuchlarning rivojlanishi, ishlab chiqarish munosabatlarining takomillashishi, ishlab chiqarish ko‘lamining kengayishi munosabati bilan vujudga kelgan. Hunarmandchilik va yarim hunarmandchilik korxonalarida qoʻllanilgan intuitiv tahlil, taxminiy hisob-kitoblar, xotiradagi hisob-kitoblar yirik ishlab chiqarish birliklari sharoitida yetarli boʻlmay qoldi. Kompleks har tomonlama Xo’jalik faoliyati tahlilisiz murakkab iqtisodiy jarayonlarni boshqarish va maqbul qarorlar qabul qilish mumkin emas.

Ikkinchidan, bu umuman iqtisodiy fanning rivojlanishi bilan bog'liq. Ma’lumki, har qanday fanning rivojlanishi bilan uning tarmoqlari ham farqlanadi. Iqtisodiy tahliliqtisodiy faoliyat ijtimoiy fanlarning tabaqalanishi natijasida shakllangan. Ilgari iqtisodiy tahlilning funktsiyalari (ular nisbatan kamroq ahamiyatli bo'lganida) o'sha davrda mavjud bo'lgan buxgalteriya balansi, buxgalteriya hisobi, moliya, statistika kabi ilmiy fanlar doirasida ko'rib chiqildi. Bu fanlar doirasida analitik tadqiqotning birinchi oddiy usullari paydo bo'ldi. Biroq korxonalarni iqtisodiy va ijtimoiy rivojlantirishning joriy va besh yillik rejalarini asoslash uchun korxonalar faoliyatini har tomonlama har tomonlama o‘rganish zarurati paydo bo‘ldi. Yuqorida tilga olingan fanlar endi amaliyotning barcha talablarini qondira olmadi. Xo’jalik faoliyati tahlilini mustaqil bilim sohasiga ajratish zarurati paydo bo'ldi. Kelajakda iqtisodiy tahlilning roli iqtisodiy faoliyatda xatolik narxiga mos ravishda ortib bordi. Unga bo'lgan qiziqish sezilarli darajada oshdi. Ishlab chiqarishni ozmi-ko'pmi har tomonlama tahliliy o'rganish boshlandi. Tahlil korxona iqtisodiyotini rejali boshqarishning, ishlab chiqarish samaradorligini oshirish zahiralarini aniqlashning muhim vositasiga aylandi.

Iqtisodiy faoliyat tahlilining tasnifi uning mazmuni va maqsadlarini to‘g‘ri tushunish uchun muhim ahamiyatga ega.

Iqtisodiy adabiyotlarda iqtisodiy faoliyat tahlili turli mezonlarga ko‘ra tasniflanadi.

Ijtimoiy mehnat taqsimotiga asoslanadigan tarmoq mezoniga ko‘ra tahlil tarmoqqa bo‘linadi , metodologiyasi iqtisodiyotning alohida tarmoqlari (sanoat, qishloq xo‘jaligi, qurilish, transport, savdo va boshqalar)ning o‘ziga xos xususiyatlarini hisobga oladi.), va  tarmoqlar aro boshqa aytganda nazariy va metodologik asoslari. milliy iqtisodiyotning barcha tarmoqlarida Xo’jalik faoliyat tahlili yoki qaysi iqtisodiy faoliyat tahlil nazariyasi.

Tarmoqli Xo’jalik faoliyati tahliliga bo'lgan ob'ektiv ehtiyoj turli sohalarning o'ziga xos xususiyatlari bilan bog'liq. Ijtimoiy ishlab chiqarishning har bir tarmog'i mehnatning turlicha tabiati tufayli o'ziga xos xususiyatlarga, o'ziga xos xususiyatlarga va natijada xarakterli iqtisodiy munosabatlarga ega. Turli tarmoqlarning o'ziga xos xususiyatlarini o'rganish zarurati iqtisodiyotning har bir tarmog'ining xususiyatlari va sharoitlarini hisobga olgan holda Xo’jalik faoliayti tahlili metodologiyasini ishlab chiqish zaruriyatini keltirib chiqardi.

Shu bilan birga, ijtimoiy ishlab chiqarishning barcha tarmoqlari bir-biri bilan chambarchas bog'langanligini hisobga olish kerak. Ularning umumiy jihatlari juda ko'p. Ayrim tarmoqlarning o'zaro aloqalari, ular o'rtasida ichki bog'liqlikning mavjudligi tarmoqlararo tahlilni (Xo’jalik faoliyati tahlilinazariyasi) ishlab chiqishni taqozo etadi. Xo’jalik faoliyati tahlilinazariyasi ushbu fanning eng umumiy uslubiy xususiyatlari va belgilarini ochib beradi , xalq xo’jaligining turli tarmoqlarida Xo’jalik faoliyati tahlilining ilg’or tajribasini umumlashtiradi, umumiy iqtisodiy tahlil va xususan, tarmoq tahlilining mazmunini boyitadi. Iqtisodiy tahlil bo'yicha umumiy nazariy bilimlarga ega bo'lish sanoatning individual tahlil usullarini malakali, malakali ishlab chiqish va amaliy foydalanish uchun zaruriy shartdir.

2.