I bob. Korxona iqtisodiy ko’rsatkichlarini statistik guruhlash usuli orqali tahlil qilishning nazariy asoslari

Bitiruv malakaviy ishi mavzusining o’rganilganlik darajasi. Statistik guruhlash statistika fani o’rganadigan asosiy mavzulardan biri sifatida rivojlanib keldi. Statistika fanining ayrim tarkibiy unsurlari eramizdan avvalgi 3-4 ming yillarda paydo bo’lgan bulsa, fan sifatida 18 asrda paydo bo’lgan. 1749 yilda Gettigenda xalqaro huquq va statistika professori G.Axenval “davlatshunoslik” fanini “Statistika” deb atagan.
XIX asrning ikkinchi yarmi va XX asr boshlarida statistikadagi matematik oqim ingliz olimlari tomonidan rivojlantirildi. Statistika fani rivojlanishida rus olimlari ham o’zlarining munosib hissalarini qo’shganlar: V.N.Tatishev (1686-1750) – Rossiyada birinchi aholi ro’yxatini o’tkazgan va aholini joriy hisobini tatbiq qilish lozimligini kun tartibiga qo’ygan; K.I.Krilov (1689-1737)-statistikada ilk bor davlatni tavsiflovchi iqtisodiy-statistik ma’lumotlarni statistik jadval yordamida izohlagan; D.P.Juravskiy – birinchilardan bo’lib, statistika faniga ta’rif bergan. Sobiq Ittifoq davrida ijod qilgan va statistika fani rivojlanishiga va amaliyotiga o’zlarining munosib hissalarini qo’shgan statistik olimlarni bugun eslash joizdir. Ularga S.G.Strumilin, V.S. Nemchinov, V.N.Starovskiy, M.N.Smit, B.S.Yastremskiy, S.M.Yugenburg (ko’p yillar Samarqand kooperativ institutida ishlagan), A.Ya.Boyarskiy, A.I.Gazulov, A.I.Petrov, T.V.Ryabushkin, V.M.Simchera, N.N.Ryauzov va boshqalarni kiritish mumkin.
O’zbekiston Respublikasida statistikaning rivojlanishida va uni o’zbek xalqiga o’rgatishda diqqatga sazovor ishlar qilingan. Birinchi “Statistika” kafedrasi 1932 yilda Toshkent, keyinchalik Samarqand va boshqa shaharlarda tashkil etilgan.
Respublikamizda birinchi bo’lib statistikadan doktorlik dissertatsiyasini himoya qilgan, O’zbekistonda xizmat ko’rsatgan fan arbobi unvoniga sazovor bo’lgan olimlarimiz N.M.Soatov va E.A.Akromovdir.
O’zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgandan so’ng, o’zbek tilida “Statistika” fani bo’yicha o’quv adabiyotlari chop etila boshlandi. Shuningdek, statistika bo’yicha mutaxassislar Yo, Abdullaev, X.A.Shodiev, M.Ya.Xamroev, X.H. Nабиев N.M., Soatov G.N. Tillaxo‘jayevalar ham statistic guruhlash bo’yicha tadqiqot ishlarini olib borganlar.