I боб. Жиноят Кодексининг вазифалари ва принциплари

110-модда. Қийнаш
Муттасил равишда дўппослаш ёки бошқача ҳаракатлар би­лан қийнаш, агар ушбу Кодекснинг 104, 105-моддаларида назарда тутилган оқибатларни келтириб чиқармаган бўлса, -
икки йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёки олти ойгача қамоқ ёхуд уч йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади.
Ўша ҳаракатлар:
а) вояга етмаган шахсга нисбатан;
б) ҳомиладорлиги айбдорга аён бўлган аёлга нисбатан;
в) ожиз аҳволдалиги айбдорга аён бўлган шахсга нисбатан содир этилган бўлса,
- икки йилдан уч йилгача ахлоқ тузатиш иш­лари ёки беш йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазола­нади.

1. Қийнашнинг объекти деб, жабрланувчининг соғлиғи ёки баданининг дахлсизлигини ҳисоблаш лозим.

2. Объектив томондан жиноят ЖК 104, 105-моддасида на­зарда тутилган оқибатларга олиб келмаган, қийнаш хусусиятига эга бўлган, муттасил равишда дўппослаш ёки ўзгача ҳаракат со­дир этишда ифодаланади.
Қийнаш деганда, ягона қасд билан қамраб олинадиган ва му­айян вақт давомида муттасил равишда зарар етказилиб, жисмоний оғриқни келтириб чиқарадиган (масалан, чимчилаш, қўлни, оёқни қайириш, хипчин, камар билан савалаш, ўтмас ёки санчиладиган буюмлар билан катта жароҳатларсиз зарар етказиш, термик омил­лар ва бошқа усуллар билан таъсир қилиш каби) фаол ҳаракатлар тушунилади. Қийнаш жабрланувчига нафақат оғир жисмоний оғ­риқ, балки, маънавий уқубат ҳам келтиради.
Дўппослаш деганда, жабрланувчига бир вақтнинг ўзида кўплаб зарба бериш тушунилади.
ЖК 109-моддаси 1-қисмида назарда тутилган, жисмоний оғ­риқ етказадиган, аммо соғлиққа зарар етказмайдиган дўппослаш, бошқа зўравонлик ҳаракатларини ҳақорат қилиш ҳаракатлари (140-модда 1-қисми)дан фарқлаш керак. Улар жисмоний уқубат етказмай, фақат маънавий зарарни келтириб чиқаради. Масалан, тарсаки тушириш шахс шаънини таҳқирлайди, лекин жисмоний оғриқ етказмайди ва ҳоказо.
3. Муттасил равишда дўппослаш ва қийнаш деганда, бир қасд доирасига кирадиган ва ягона мақсадга - жабрланувчига маънавий ва жисмоний уқубат етказишга қаратилган икки ва ундан ортиқ ҳаракатлар содир этишни тушунмоқ лозим.
Муттасиллик нисбатан муайян вақт давомида содир этилган айни бир хатти-ҳаракатнинг такрорланиши бўлмай, балки унда худди шунга ўхшаш бошқа хатти-ҳаракатларнинг ўзаро ички боғ­лиқлиги ва ягона йўналиш тизимлашганлигидир.
Муттассил дўппослаш қийнашнинг бир кўриниши сифатида содир этилган ҳаракатлар жабрланувчига оғриқ ва уқубат еткази­шини англаш каби умумий белгига эга бўлади.
Қийнашни содир этишда айбдор ихтиёрий равишда ўзи хоҳла­ган оқибатни келтириб чиқарадиган усулни танлаб, жабрланув­чига азобловчи оғриқ ва уқубат етказади. Дўппослаш усуллари, воситаси ёки шикастнинг жойлашуви, уларнинг хусусияти - бу­ларнинг барчаси айбдорнинг қасди жабрланувчига жисмоний уқубат ва азоб беришга қаратилганлигидан далолат беради.
Жиноят муттассил равишда дўппослаш ёки қийнаш хусусия­тига эга ўзгача ҳаракатлар содир этилган пайтдан тугалланган деб топилади.
4. Қийнаш хусусиятига эга ўзгача ҳаракатлар деганда, жабр­ланувчига қаттиқ уқубат ва қийноқларни келтирадиган уз­луксиз жараёндан иборат бир маротаба содир этилган бир лаҳза­лик ҳаракат тушунилади.
5. Агар муттасил, қийновчи ҳаракатлар натижасида жабрла­нувчи баданига енгил шикаст етказилса, у ҳолда қилмиш яхлит равишда ЖК 110-моддаси доирасига киради ва ЖК 109-моддаси билан қўшимча квалификация қилиш шарт эмас.
6. Агар қийнаш натижасида жабрланувчининг баданига ўртача оғир ёки оғир шикаст етказилган бўлса, қилмишни тегишинча ЖК 104 ёки 105-моддалари билан квалификация қилиш керак.
7. Шарҳланаётган жиноят субъектив томондан қасд билан тавсифланади. Шахс жабрланувчига муттасил равишда қийноқлар ва уқубатлар етказаётганлигини англаб етади ва шундай қилишни истайди.
Шарҳланаётган модданинг 2-қисмида уч тоифадаги жабрла­нувчилар гуруҳи назарда тутилган бўлиб, мазкур модданинг 1-қисмидаги ҳаракатлар уларга нисбатан содир этилганда, квали­фикация қилинадиган таркибни вужудга келтиради.
Вояга етмаганлар деганда, ўн саккиз ёшга тўлмаган шахс­ларни тушуниш лозим.
(Хомиладорлиги айбдорга маълум бўлган аёл тушунчаси тўғрисида ЖК 97- моддасининг шарҳига қаранг.
Ожиз аҳволдалиги айбдорга аён бўлган шахс тушунчаси тўғрисида ЖК 97- моддасига берилган шарҳга қаранг).