I bob. II guruh d elementlari mаvzusini o‘qitishda innovatsiyalar va ilg‘or xorijiy tajribalar

Kimyoviy tuzilishi va xossalari

Simob lava cho’kishi natijasida hosil bo’lgan «zanjir» deb nomlangan qizil mineraldan olinadi. Zanjir haqida gapirishdan oldin, simobning xossalari va kimyoviy tuzilishi haqida gapiraylik.
Uning kimyoviy belgisi «Hg» dir. Uning atom raqami 80, atom og’irligi 200,59. U elementlar jadvalining 2A guruhida joylashgan. Simob xona haroratida suyuq bo’lib qolishi mumkin bo’lgan yagona elementdir. Uning qaynash nuqtasi 357 C, minus -39 gradusda qattiqlashadi. Oddiy haroratda bug’lanishi mumkin. Havo bilan aralashgan tutun zaharlanishga olib kelishi mumkin. Simob juda kuchli erituvchi xususiyatlarga ega. U metallar va mis, oltin, kumush, qalay, litiy, natriy va kaliy kabi elementlarni eritib, «amalgama» deb nomlangan metallardan qattiq, yumshoq va suyuq qotishmalar hosil qiladi. Amalgam qotishmalari qizdirilganda simob bug’lanadi va qotishma yomonlashadi. Temirni erita olmasligi uchun uni temir idishlarda saqlash mumkin. Elektr o’tkazuvchanligi yaxshi. U to’kilganida mayda zarrachalar sifatida tarqaladi. Simob to’kilgan polni zaharlanishga qarshi oltingugurt kukuni bilan tozalash kerak.
Bu tabiatda uchraydigan elementlardan biridir. Metil simob ancha zaharli moddadir, u simobning organik birikmasidir. Ba’zi mikroorganizmlar simobni metilga aylantiradi. Elementar simob, organik simob va noorganik simob aralashmalari havoda, suvda va tuproqda uchraydi.
Metall simob elementar simobdir, och kulrang rangga ega va qizdirilganda yoki xona haroratida suyuqlikka aylanadi. Bu reaktsiya bermaydi. Noorganik simob – oq kukun va kristall shakldagi simob tuzi sifatida ham tanilgan. Simob – faol bo’lmagan metal . U oksidlovchi xususiyatlarga ega bo’lmagan kislotalarning eritmalarida erimaydi, lekin Shoxlar kislotasida eriydi.
3Hg + 2HNO₃ + 6HCl  3HgCl₂ + 2NO + 4H₂O
Issiq va konsentrlangan nitrat kislotada eriganida simob nitrat hosil bo’ladi^:
3Hg + 8HNO₃ → 3Hg(NO₃)₂ + 2NO + 4H₂O
300 ° C ga qizdirilganda simob kislorod bilan reaksiyaga kirishadi:
2Hg + O₂  2HgO
Simob (II) oksidini hosil qiladi . Bu reaktsiya 340 ° C dan yuqori qizdirilganda oksid oddiy moddalarga parchalanadi.
2HgO  2Hg + O₂