I bob. Biologiya faniga kirish I biologiya fanining rivojlanish tarixi


  Eksperimental  (tajriba)  usuli



Download 0,64 Mb.
Pdf ko'rish
bet6/32
Sana18.01.2022
Hajmi0,64 Mb.
#384377
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   32
Bog'liq
Biologiya 1-Ma'ruza matni (4)

4.  Eksperimental  (tajriba)  usuli

  -  bu  usuldan  biologiyada  foydalanish  ingliz 

faylasufi  F.Bekon  tomonidan  XVII  asrda  ko'rsatilgan  bo'lib,  u  "eksperiment  -  tabiatni 

tushuntirishning  asoslaridan  biri"  degan.  Eksperiment  kuzatish  va  taqqoslash  usulidan 

farqli  ravishda  tajriba  egasining  ko'ziga  ko'ringan  narsanigina  o'rganmasdan,  balki 

predmetda 10 chuqur yashirinib yotgan holatlarni ham o'rganish imkoniyatini beradi. Shu 

bilan  birga  tajriba  tabiatga  savol  berish  imkoniyatini  beradi,  tirik  tizimlarni  maqsadga 

muvofiq  o'rganadi,  bu  holatlarni  qayta  yarata  oladi.  Eksperimental  usul  biologiyaga  U. 

Garvey  tomonidan  qon  aylanishni  tajribada  o'rganganidan  keyin  kirib  keldi,  ammo 

eksperimental  usulning  biologiyada  keng  qo'llanishi  XIX  asrda  fiziologiya  orqali 

G.Gelmgols,  I.M.Sechenov,  I.P.Pavlovning  ishlari  orqali  muomalaga  kirdi,  chunki 

fiziologiya  barcha  fanlar  ichida  birinchi  bo'lib  eksperimental  fan  bo'ldi.  G.Mendel 

eksperimental  usuldan  irsiyat  va  o'zgaruvchanlikni  tadqiq  etishda  foydalandi.  Bu  usul 

asosida  biologiyada  R.Kox  va  L.Pasterlar  tomonidan  olamshumul  yangiliklar  qilinib, 

yangi  mikrobiologiya  fani  paydo  bo'ldi.  XX  asrning  o'rtalariga  kelib  eksperimental  usul 

biologiyada  yetakchi  o'rinni  egalla  di  va  natija  o'laroq  biologik  tekshiruvlarda  yangi 

zamonaviy  ilmiy  uskunalar  (elektron  mikroskop,  tomograf  va  b.q.),  fizik  va  kimyoviy 

biologiyaning yangi usullari qo’llanilishi sabab bo'ldi. 

Bugungi  kunda  biologik  tajribalarda  mikroskopiyaning  har  xil  turlari,  ultrayupqa 

kesmali elektron  mikroskopiya, biokimyoviy  usullar, tirik hujayra, to'qima  va organlarni 

o'stirish  va  kuzatish  usullari,  nishonlangan  atomlar  usuli,  rentgentarkibiy  tahlil, 

ultrasentrifugalash, 

xromatografiya 

va 


boshqa 

usullar 


keng 

qo'llanilmoqda. 

Eksperimental yondashish va genetik tahlilning takomillashuvi hisobiga, fizika va kimyo 

usullarini qo'llash bilan DNKning tuzilishi va genetik o'mi aniqlandi.  

5.  Biologik  kuzatuvlarda  eksperimentning  oliy  shakli  bo'lgan  - 

modellashtirish

 

usuli  keng  qo'llanilmoqda.  Shu  yo'nalishda  muhim  biologik  jarayonlar,  evolyutsiyaning 



asosiy yo'nalishlari, ekotizimlarning, hatto butun biosferaning, masalan, global iqlimiy va 

texnogen  o'zgarishlarini  kuzatish  mumkin.  Kompyuterli  modellashtirish  bo'yicha  ham 

faol  ishlar  qilinmoqda.  Modellashtirish  usuli  biologik  bilimlarni  inson  faoliyatining 

barcha yo'nalishlarida qo'llash imkoniyatini berdi. Biologiyaning muhim uslubiy tamoyili 

tizimli-tarkibiy  yondashishdir.  Bu  yondashishning  ma'nosi  tirik  sistemalarni  rivojlanish 



darajalariga 

bo’lish, 

ularni 

o'rganish 

(analiz), 

keyin 


olingan 

ma'lumotlami 

umumlashtirish (sintez)dan iboratdir. 

 


Download 0,64 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   32




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish