I-bоb. Axborot tizimlari 1 Axborot tizimlari tushunchasi

 
 
3.4-rasm. Sinflar tuzilmasining ba’zi asosiy elementlar. 
System.Windows.Controls.Control. Boshqaruv elementi (control) — bu 
foydalanuvchi bilan o’o’zaro ishlovchi element. Unga TextBox, Button va ListBox 
klasslari kiradi. Control klassi shrifta, xamda oldingi va fon ranglarini belgilash uchun 
ishlatiluvchi xossalarga xam ega. Bundan tashqari bu klass shablonlar bilan xam ishlay 
oladi. Ularni yordamida boshqaruv elementini tashqi ko’rinishini o’zingiz xoxlagancha 

---

o’zgartirish mumkin. Control da boshqaruv elementini o’lchamini, shaffoflik xolatini, 
kursor ko’rinishini va boshqa narsalarni xossalari xam mavjud.
System.Windows.Controls.ContentControl. Bu Lable va Window(oyna) va shu 
kabi boshqaruv elementlarini ona klassi xisoblanadi. Bunday elementni ichida faqat 
bitta ichki element joylashishi mumkin ammo u xoxlagan narsa bo’lishi mumkin, oddiy 
tekst xam yoki xatto o’z ichida boshqa elementlarga ega bo’lgan element xam bo’lishi 
mumkin. Misol uchun, agar tugmacha boshqaruv elementi xaqida gapirsak, odatda uni 
ichida (OK, Otmena) kabi tekst bo’lishi mumkin. WPF elementlari XAML yordamida 
e’lon qilinganligi sababli, elementni ichida nima joylashtirish Content xossasida amalga 
oshiriladi. Elementni ichida oddiy tekst, grafika yoki boshqa element xam bo’lishi 
mumkin.
System.Windows.Controls.ItemsControl. Bu klass, xar qanday ma’lumotlar 
majmuini ko’rsatib beruvchi boshqaruv elementlarni ona klassi xisoblanadi. Masalan, 
ListBox va TreeView. Bunday ro’yxatda xoxlagan narsa saqlash mumkin. Bular oddiy 
tekst, rasmlar, xar qanday elementlarni "kombinatsiya"si hambo’lishi mumkin. 
 
2.4 2-bob bo’yicha xulosalar 
 
2-bobda gipermatnli axborot tizimi, web – brouzerlar mavzular yoritib berilgan.
Web-texnologiyada qllaniladigan dasturlash tillari haqida qisqacha ma’lumot 
berilgan. Gipermatnli axborot tizimi axborot uzellari tplamidan, bu uzellarda aniqlangan 
gipermatnli aloqalar tplamidan hamda uzel va aloqalarni boshqarish instrumentidan 
iboratdir.
Gipermurojaat (HyperLink) HTML – hujjatning asosiy funktsional elementi 
bo’lib, u berilgan web – sahifaning biror ob’ekti bilan boshqa sahifa matnli qatorining 
dinamik aloqasini namoyon etadi. Gipermurojaat sifatida matnli element yoki grafik 
ob’ekti ham bo’lishi mumkin. Giperaloqani yagona serverda joylashgan bir necha 
hujjatlar orasida hamda internet tarmog’ining turli qismlarida joylashgan ob’ektlar 
orasida rnatish mumkin.
Internetda brauzerlar tg’risida statistik ma’lumotlarni taqdim etadigan bir qancha 
saytni topish mumkin. Turli brouzerlardagi HTML interpretatorlar bir xil ishlamaydi. 
Shuning uchun ba’zi bir html - hujjatlar brouzerlarda turlicha krinishda bo’lishi 
mumkin. Brouzerlarning html – kodlarni qayta ishlash algoritmlarini statistik taxlil 
qilish mumkin. Bu esa html – kodlarni turli brouzerlarda aks etish vaqtidagi mos 
kelmasligiga sabab bo’lgan xatoliklarni bartaraf etish imkonini beradi. 
Tarmoqdagi u yoki bu serverning muvaffaqiyati ko’p jihatdan aynan sahifalar 
qanday bezatilganiga bog’liq. Axborot sahifalarga qanday blinganligi va matndagi 

---

murojaatlar qanday belgilanganligi ham muhim rol ynaydi. Foydalanuvchilarga biror 
mavzudagi axborotni taqdim etuvchi sayt puxta ylangan, mukammal ishlangan va 
doimo yangilanib turuvchi axborotlarga ega bo’lgan uy sahifasidan tashkil topadi. 
Web – saytlarni ishlab chiqish uchun mljallangan dasturiy instrumentlarhaqida 
ma’lumot berilgan. Ushbu bobda web-sahifalarini hosil qilish uchun mljallangan 
Dreamweaver dasturi va undan foydalanish imkoniyatlari haqida ma’lumot bеrilgan. 
Dreamweaver dasturi web –dizayn soxasida gipеrmatnli hujjatlarni tg’ridan-tg’ri 
kodlashtirish yordamida web-sahifa hosil qilishni afzal kruvchi mutaxassislarga ham 
ma'qul kеladi. Dreamweaver dasturi ochiq arxitеktura printsiplariga asoslangan. Bu 
amaliy dasturni intеrfеysi (Application Programming Interface, API) tliq ochiq 
ekanligini bildiradi. Uning yordamida tashqi dasturchilar hamda dasturiy ta'minot bilan 
shug’ullanuvchi firmalar dastur va uning intеrfеysiga radikal funktsional zzgartirishlar 
kiritishi: yangi qurilma qo’shish, mеnyu palitrasi yoki blimini hosil qilish, yangi ob'еkt 
yoki multimеdia roligini dasturlashtirish va xokazolar. Dreamweaver dasturini rgatish 
bo’yicha quyidagi mavzular yoritib berilgan: Dreamweaverning yangi imkoniyatlari; 
Dasturni rnatish va ishga tushirish; Intеrfеys. Dastur oynasi qismlari; Instrumеntlar 
panеli; Dasturning HTML bilan ishlash imkoniyatlari. 
Bundan tashqari ushbu bobda web sahifalarni taxrirlash vositalarida yana biri 
Visual Studio tizimi haqida qisqacha ma’lumot. Bu mavzuni tushuntirishda yorishda 
Visual Studioning tarkibiy qismlari, .Net Framework (Dot Net Freymvork) 
sistemasining tashkil etuvchilari; Windows Presentation Foundation (WPF) dasturlariy 
kutubxonasi kabi mavzular yoritib berilgan.