I bob. Axborot kommunikatsiya texnologiyalari

 
Vaqt boʻyicha multipleksirlash.
Vaqt boʻyicha multipleksirlash (Time Division Multiplexing, TDM) tamoili 
shundan iboratki, unda kanalga ulanishning xar biriga maʻlum vaqt oraligʻini 
ajratishdan iborat va u koʻp texnologiyalarda ishlatiladi. Vaqt boʻyicha 
multipleksirlashning ikki turi mavjut: asinxron va sinxron. 
Asinxron ish tartibli TDM bilan biz tanishmiz – u paketlarni 
kommutatsiyalash tarmogʻida ishlatiladi. Xar bir paket kanalni oxirgi 
nuqtalarigachan uzatishga zarur boʻlgan maʻlum vaqt band qiladi. Turli axborot 
oqimlari oʻrtasida sinxronlash yoʻq, xar bir foydalanuvchi axborot uzatishga 
zarurat xosil boʻlgan vaqtda kanalni band qilishga xarakat qiladi. 
Sinxron ish tartibli TDM (TDM qisqartmasi ishlatilganda ish tartibini aytib 
oʻtilmasa, u xolda xar doim TDM sinxron ish tartibili boʻladi) kanallarni 
kommutatsiyalash tarmoqlarida oʻz tadbiqini topadi, ularga PDH tarmoqlari xam 
kiradi. Bu xolda barcha axborot oqimlari kanalga ega boʻlishini sinxronlash 
quyidagicha amalga oshiriladi, xar bir axborot oqimi davriy ravishda kanalni oʻz 
ixtiyoriga maʻlum belgilangan oraliqdagi vaqtga oladi. 
TDM qurilmalarini sinxronlash qurilmaning ishlash siklida kadrni vaqtdagi 
holatini boradigan manzili sifatida ishlatishga imkon beradi – shu jihati bilan TDM 
tarmoqlari paketlarni kommutatsiyalash tarmoqlaridan farqlanib turadi. Paketlarni 
kommutatsiyalash tarmoqlarida paketni joʻnatiladigan manzili kadrda aniq 
koʻrsatilishi kerak boʻladi. 

---

89 
4.7-rasm. PDH tarmoqlarida kanallarni kommutatsiyalash 
TDM tarmoq qurilmalari – multipleksorlar va kommutatorlar – vaqtboʻyicha 
taqsimlangan ish tartibida oʻzining ishlash sikli davomida barcha abonent 
kanallariga navbat bilan xizmat koʻrsatish orqali ishlaydilar. Ish sikli 125 mks, bu 
raqamli abonent kanalida oʻlchangan tovushning kelish davriga mos keladi. 
Demak, multipleksor yoki kommutator xar qanday abonent kanaliga oʻz vaqtida 
xizmat koʻrsatib va uni navbatdagi oʻlchamini tarmoq boʻylab uzatib ulguradi. Xar 
bir ulanishga qurilmaning ishlash sikl vaqtining bir kvanti ajratiladi, uni 
shuningdek taym-slot xam deb ataladi. Taym-slot davri (davomiyligi) multipleksor 
yoki kommutator tomonidan xizmat koʻrsatiladigan abonent kanallari soniga 
bogʻliq.