I bob. Asosiy kimyoviy tushuncha va qonunlar

X BOB. KIMYOVIY MUVOZANAT.

Mavzu: Qaytar reaksiyalar va kimyoviy muvozanat.

Ko’pchilik reaksiyalar qaytar hisoblanadi.

Ta’rif:Bir vaqtning o’zida qarama – qarshi yo’nalishda sodir bo’ladigan reaksiyalar qaytar reaksiyalar deyiladi.

Masalan: H₂+J₂→2HJ reaksiyani olaylik

1 – reaksiya H₂+J₂=2HJ to’g’ri reaksiya hisoblanadi. Uning tezligi

υ_to’g’ri=

bo’ladi, chunki bu reaksiyada dastlab HJ konsentratsiyasi 0 ga teng bo’ladi. Vaqt o’tishi bilan dastlabki moddalar konsentratsiyasi kamayib boradi. Shu bilan birga HJ konsentratsiyasi oshib 2 – reaksiya boshlanadi va u teskari reaksiya hisoblanadi.

2 – reaksiya 2HJ=H₂+J₂

υ_teskari=k₂·

Vaqt o’tishi bilan ikkala reaksiya tezligi tenglashadi va muvozanat vujudga keladi.

Ta’rif:To’g’ri va teskari reaksiya tezligi tenglashgan sistema holatiga kimyoviy muvozanat deyiladi.

Kimyoviy muvozanat dinamik holat hisoblanadi.

Kimyoviy muvozanatning sharti quyidagicha.

υ_to’g’ri = υ_teskari

; ;

– qiymat o’zgarmas va u kimyoviy muvozanat konstantasi deyiladi va K_M bilan belgilanadi.

=const=

Muvozanat konstantasi qaytar reaksiyaning asosiy holatini ko’rsatadi.

Umuman: aA+bB↔cC+dD

; ;

Muvozanat konstantasi kimyoviy reaksiyaning asosiy belgilaridan biri hisoblanadi. Uning qiymatiga qarab reaksiya qay darajada oxirigacha borish bormasligini aytish mumkin.

Qaytmas reaksiyalar uchun K_M→∞

Agar K_M→0 reaksiya deyarli sodir bo’lmaydi.

Ta’rif: Har qanday qaytar reaksiyada kimyoviy muvozanat holatiga kelguncha to’g’ri reaksiya tezligi kamayib, teskari reaksiya tezligi oshadi.

Kimyoviy muvozanat holati bir qator tashqi omillarga bog’liq bo’ladi.

Ular:

1. 
   Temperatura
   
2. 
   Bosim
   
3. 
   Konsentratsiya
   

Ularning aqalli bittasi o’zgarsa muvozanat siljiydi.