I bob. Adabiyotlar sharhi

S portchi harakatlari (xulq) tezkor samara kumuliyativ samara
Mazkur zanjirning boshlang’ich bo’g’iniga ta’sir o’tkazar ekanmiz (xulqga), biz kumilyativ samarada muvaffaqiyatga erishishga harakat qilamiz. Masalan: yuguruvchida chiniqishni keltirib chiqarish maqsadida, murabbiy unga 6 marotaba 300 metr masofani muayan tezlik va dam olish intervallari bilan bosib o’tishni taklif etadi, ya’niy u sportchi xulqini boshqaradi. Mazkur yuklama bajarilishi oqibatida sportchi organizmda ba’zi fizalogik o’zgarishlar ro’y beradi –tezkor mashq samarasi. Doimiy mashqlar ularning asotarlari yig’ilishi kumulyativ mashq samarasiga olib keladi ya’niy yuguruvchining chiniqish darajasi oshadi.
Mashq jarayonini boshqarish sxemasi quydagicha kurinishga ega:
M urabbiy sportchi hulq tezkor samara kumuliyativ samara
Mashg’ulot boshqarilishida qayta bog’liqliklar masalasi ayniqsa dolzarbdir (nazorat). Agar faqatgina murabbiyga olib keluvchi qayta bog’liqliklar bilan cheklanib qoladigan bulsak, pedagogik nazoratdagi turt to’rli yunalishlarga muvofiq bulgan bogliqlik turlarini ajratish mumkun bo’ladi.

1. 
   Sportchidan olinadigan ma’lumotlar (salomatligi haqida, yuz berayotgan voqiyalar borasida, kayfiyat va boshqalar);
   
2. 
   Sportchi hulqi haqida ma’lumotlar (qaysi mashq vazifalari bajarilgan, qanday bajarilgan, texnikadagi xatolar va boshqalar);
   
3. 
   Tezkor mashq samarasi haqida ma’lumotlar (bir marotabalik jismoniy yuklama ta’siri ostida mashq uzgarishlari hajmi va tavsifi)
   
4. 
   Kamuliyativ mashq samarasi haqida ma’lumotlar (sportchilar tayyorgarligi borasidagi ma’lumotlar)
   

Sport mashqlari boshqariluvchan jarayonga aylanishi uchun murabbiy ob’ektiv o’zgarishlar natijalarini hisobga olgan holda qaror qabul qilishi lozim. Faqatgina sportchi salomatligi va murabbiy hissiyotlarini hisobga olingan holda tuzilgan mashg’ulot, zamonaviy sportda yahshi natijalar berishi mumkun emas (garch aksil holatlik ham yaxshi oqibatlarga olib kelmasa ham: sportchi salomatligini hisobga olmaslik muvaffaqiyatini faqatgina ob’ektiv va sub’ektiv ko’rsatkichlar o’zaro mutanosiblikda hisobga olinishi berishi mumkun).
Nazorat xisoblashdan boshlanadi, ammo u bilan cheklanib qolmaydi. Shunda bilish lozimki, axborot ko’rsatkichlarin hisobga olishni ham, o’rganish lozim. Kuzatuvlar natijalari statistik jihatdan aniq hisobga olinib, nazorat usulblari to’g’ri qullanilishi lozim.