I bob ­– xorij psixolog olimlari tomonidan emotsional xususiyatlarning o’rganilishi. Inson va hayvonlarda emotsional holatning namoyon bo’lishi

l bob bo’yicha xulosa
Emotsiya - shaxsning voqelikka o ’z munosabatini his qilishidan kelib chiqadigan, uning ehtiyoj va qiziqishlari bilan bog’liq bo’lgan yoqimli yoki yoqimsiz kechinmalaridir. Keltirilgan ta'riflardan ko’rinadiki, hissiyot tushunchasi emotsiyaga nisbatan kengroq tushuncha bo’lib, shaxsning kundalik hayoti, turmush tarzidagi barcha jabhalami qamrab oladi.
Hissiyotlar o’zining yuzaga kelishi nuqtai nazaridan odamning ehtiyojlari, qiziqishlari va intilishlari bilan bog’liq bo’ladi. Masalan, odamning organik ehtiyojlarini qondirishi bilan bog’liq bo’lgan hissiyotlar odamda rohatlanish, qanoatlanish tuyg’usini yuzaga keltiradi. Organik hissiyotlami qondira olmaslik odamning ruhini tushirib, kayfiyatini buzib, azoblanish, toqatsizlanish hissiga sabab bo’ladi. Odamning hissiyotlari uning mazmuni hamda shakllari, ijtimoiy- tarixiy sharoit bilan bog’liq bo’ladi. Ijtimoiy tarixiy taraqqiyot davrida odamning ehtiyojlari o’zgarib boradi. Natijada odamda borgan sari yangi. yangi hissiyotlar, chunonchi, ma’naviy, intellektual va estetik hissiyotlar paydo bo’ladi.
Psixologlar o'smirlik larning emotsional hayotidagi qo'zg'alishni qo'zg'alish va tormozlanishning asabiy jarayonlarining o'zgaruvchan faollashuvi bilan asoslashadi. O'smirlik davrida umumiy hayajon kuchayadi va ba’zi jarayonlar zaiflashadi. Biroq, o'smirlar o'zlarining hissiy tajribalarini ko'pini yashirishga moyildirlar. Bundan tashqari,o'smirlar bir ob'ektga nisbatan his-tuyg'ular va hissiyotlarning ambivalentsiyasi bilan ajralib turadi.

II.BOB – SHAXSDA EMOTSIONAL JARAYONLARNI EKSPERIMENTAL O’RGANILISHI.

1. 
   Bolalarda (10 –11) emotsional holatlarni psixodiagnotik o’rganish.
   

O'smirlarning faoliyatini yaxshilash uchun ularning gnostik va estetik his-tuyg'ularini quyidagilar orqali rivojlantirish kerak: - muzeylarda ekskursiya mashg'ulotlarini o'tkazish; - o'quvchilar uchun tanlovlar o'tkazish; - rasm tanlovlari; - san'at mavzusida "miya-rishtalar" o'tkazish; - rasm va adabiyot bo'yicha qo'shimcha darslar; - o'spirinlar uchun mustaqil, qo'shimcha ta'limni rag'batlantirish. O'quv ko'rsatkichlari past bo'lgan o'spirinlarda tajovuzkorlikni kamaytirish uchun quyidagilar kerak: - ularning yo'nalishini va qobiliyatlarini aniqlash; - diqqat va qobiliyatlari bilan bog'liq qo'shimcha tadbirlarni, masalan, sport kunlarini o'tkazish; - past ko'rsatkichli o'quvchilarni yo'nalishlari va qobiliyatlariga mos keladigan ishlarga jalb qilish; - past ko'rsatkichli o'quvchilar uchun muvaffaqiyat holatlarini yaratish. Boshqa narsalar qatori, o'z-o'zini tartibga solish qobiliyati o'smirlik davrida rivojlanadi. Ya'ni, o'smir o'z emotsional sohalarining namoyon bo'lishini yaxshiroq boshqarishni boshlaydi. O'smirning hissiy reaktsiyalarining ba'zi xususiyatlari gormonal va fiziologik jarayonlarga bog'liq.
Kayfiyatning keskin o'zgarishi, yuksalishdan depressiyaga to'satdan o'tish va aksincha, o'smirlarda aqliy muvozanat umumiy hayajonning oshishi va shartli inhibisyonning zaiflashishi bilan izohlanadi. Shuningdek, emotsional soha turli xil ijtimoiy omillarga va tarbiya sharoitlariga bog'liq. O'smirlarda aksentuatsiya, shaxs xususiyatlarining keskin namoyon bo'lishi kuzatiladi, bu asosan o'smirlarning xulq-atvorini belgilaydi va ularning atrof-muhit bilan o'zaro ta'siriga ta'sir qiladi.
O'smirlik davrida nafaqat emotsionallik kuchayadi, balki ruhiy himoya mexanizmlari ham takomillashadi, odamda hissiyotlarni qo'zg'atishi mumkin bo'lgan omillar doirasi kengayadi, hissiyotlarni ifoda etish yo'llarining arsenali kengayadi, hissiy reaktsiyalar davomiyligi oshadi va allaqachon aytib o'tilganidek, o'zini o'zi boshqarish yaxshilanadi. Bundan tashqari, hissiy reaktsiyaning selektivligi paydo bo'ladi, ya'ni asta-sekin odam reaktsiyaga loyiq bo'lgan stimulni tanlashni o'rganadi va ahamiyatsiz stimullarni e'tiborsiz qoldiradi. Faoliyat va hissiyotlar bir-biriga bog'liq bo'lganligi sababli, o'quv faoliyati va o'smirlarning emotsional sohasi o'rtasida bog'liqlik mavjud
Quyida o’smirlarning emotsional sohasining rivojlanishi bilan bog’liq bir nechta metodikalar va testlarni havola etmoqchiman.