I-бўлим. Бухгалтерия ҳисоби асослари 1-мавзу. Бухгалтерия ҳисоби, унинг моҳияти ва турлари

Меҳнат таътили тўловлари иш берувчи томонидан тўланиб, жисмоний 
шахсларнинг даромад солиғи (12%), ягона ижтимоий тўлов (ЯИТ-12%) каби солиқ ва 
мажбурий тўловларни ҳисоблаш базаси сифатида қаралади.
Масала.
Рахимова Н. 01.02.2018 й.дан 01.02.2019 й.гача корхонадан қуйидаги тўловларни 
олди: 
№ 
Туловлар номи
Сумма 
Ижтимоий суғурта 
бадалларига 
тортиладиган тўловлар 
1 
01.02.2019 йил ҳолатига ойлик иш ҳақи
200 000 
2 
Мукофот (ишлаб чиқариш)
4 200 000 
3 
Бир марталик мукофотлар 
100 000 
4 
Байрамларга мукофотлар 
250 000 
5 
Меҳнатга лаёқатсизлик бўйича нафақалар 
80 000 
6 
Меҳнат таътили тўловлари
180 000 
7 
Хизмат мақсадларида шахсий 
автомашинасидан фойдаланганлик учун 
компенсация: 
- меъёр доирасида 
2 031 100 
- меъёрдан ортиқ 
468 900 
8 
Моддий ёрдам
200 000 
9 
Овқат пули
360 000 
Жами
1.
3 кунга 02.02.2019 й. дан 04.02.2019 й.гача меҳнатга лаёқатсизлик бўйича нафақани 
ҳисобланг. Стаж 7 йил. 
2.
21 кунга 05.02.2019 й.дан меҳнат таътили тўловларини ҳисобланг.
3.
Тегишли ўтказмаларни беринг. 
Ижтимоий бадаллар ҳисобланадиган барча турдаги тўловлар иш ҳақи суммасига 
киритилади, фақат иш ҳақига кирмайдиган бир марталик характерга эга тўловлардан 
ташқари. Касалликкача бўлган охири ой иш ҳақига, ўтган йил мукофотларининг ўртача 
ойлик суммалари қўшилади. Ҳамма ҳолатларда вақтинчалик меҳнатга яроқсизлик нафақаси 
(ноишлаб чиқариш тармоқларидаги район коэффициент ҳисоби билан) энг кам иш ҳақидан 
кам бўлмаслиги ва ҳисобланган нафақа иш ҳақидан юқори бўлмаслиги керак. Ҳамма 
ҳолатларда нафақа ҳақиқий иш ҳақидан ҳисобланади. 

---

84 
Мисол
. Ходим 2018 йил декабр ойида 3 кун касал бўлди, бу табелда кўрсатилиб, тиббий 
муассасининг вақтинчалик меҳнатга яроқсизик варағи билан тасдиқланган. Умумий иш стажи 
9 йил. Ўтган (ноябр) ой иш ҳақисини ишбай - 900 минг сўм; вақтбай - 140 минг сўм; 
вақтинчалик меҳнатга яроқсизлик нафақаси - 60 минг сўм; 
ўтган йил ўртача ойлик мукофот - 80 минг сўмни ташкил қилди. Нафақа ҳисоблаш учун 
ўртача иш ҳақи ҳисобига 1 120 минг сўм киритилиши керак (900 + 140 + 80). Ноябр ойида 22 
иш куни бор. Ўртача кунлик иш ҳақи 50,9 минг сўм (1120 : 22)ни ташкил қилди. Иш стажи ва 
касаллик кунлари сонига қараб нафақа 122 = (50,9 × 3 × 0,8)га тенг бўлади. Меҳнат таътилига 
тўлов ҳисоби. Ходимлар ҳар йиллик меҳнат таътили олиш ҳуқуқига эгадирлар. Шу 
корхонада олти ой узлуксиз ишлаган ходимлар меҳнат таътили берилиши мумкин. Меҳнат 
таътили тўлови суммаси, таътилга чиққунча охирги ой иш ҳақи суммасидан ҳисобланади. 
Ҳисоблашга ижтимоий суғурта ҳисобланадиган барча турдаги тўловлар олинади, бир 
марталик рағбатлантиришдан ташқари. Иш ҳақига йиллик мукофотнинг 1/12 қисми 
қўшилади. Ҳосил бўлган сумма 25,4га бўлинади (бир ойда ўртача иш кунлар сони) ва таътил 
кунларига кўпайтирилади. 
Мисол
. Ишчи 2018 йил апрел ойида 24 кунга меҳнат таътилига чиқмоқда. Унинг март ойи 
иш ҳақи: ишбай - 600 минг сўм; вақтбай - 200 минг сўм; кечаси ишлагани учун қўшимча – 70 
минг сўм; вақтинчалик меҳнатга яроқсизлик нафақаси - 50 минг сўм; ”Навруз” байрамига 
мукофот - 200 минг сўм; ўтган йил ўртача ойлик мукофот - 80 минг сўмни ташкил қилди. 
Таътил тўлови учун иш ҳақи суммасини аниқлаймиз: (600 + 200 + 70 + 80) = 950 минг сўм. 
”Навруз” байрамига берилган мукофот ҳисобланмайди, чунки бу бирмарталик мукофот 
ҳисобланади. 
Таътил учун тўлов суммаси: (950 : 25,4 × 24 ) = 897,6 минг сўм