I. B. Isabayev, F. U. Suvanova, Q. H. Majidov



Download 5,01 Kb.
Pdf ko'rish
bet30/172
Sana22.06.2023
Hajmi5,01 Kb.
#952908
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   172
Aleyron donachalar
ichida tiniq yoki yaltiroq, yumaloq shaklda 
globoidlar bo‘ladi. Kristallga aylangan oqsillar murakkab bo‘lib, ular ko‘pincha
moyli urug‘larda (zig‘ir, kungaboqar, pista, kanakunjut, oshqovoq va 
boshqalarda) bo‘ladi. 
Urug‘larning unishi oldidan oqsil donachalari shishadi va fermentlar 
ta’sirida eriydigan holatga o‘tib, kimyoviy jihatdan soddaroq birikmalarga 
aylanadi. Bu moddalar unib chiqayotgan embrionga (murtakka) oziq bo‘ladi va 


42 
maysaning o‘sishiga sarf etiladi. Aleyron donachalari sarf etilgandan so‘ng 
ularning o‘rniga vakuolalar hosil bo‘ladi, keyinchalik bu vakuolalar bir-biriga
qo‘shilib aminokislotalarga boy bo‘lgan markaziy vakuolaga aylanadi. 
Urug‘larning hosil bo‘lishi va rivojlanishi vaqtida ribosomalarda vujudga 
kelgan oqsil donachalari vakuolada to‘planadi. Urug‘ pishgan vaqtda vakuola 
tarkibidagi suv bug‘lanib chiqib ketgandan keyin oqsil kristallarga (aleyron 
donachalariga) aylanadi va urug‘ tarkibida g‘amlovchi modda sifatida to‘planadi. 
Vakuola
- protoplast hajmining bir qismi bo`lib, tsitoplazmadan membrana 
bilan ajratilgan. Vakuola ichida hujayra shirasi bo‘lib, uning asosiy tarkibiy 
qismini suv tashkil etadi. Yetilayotgan va rivojlanayotgan urug’lar hujayrasi 
vakuolida noorganik ionlarning, uglevodlar, organik kislotalar, aminokislotalar, 
peptidlar, oqsillar, alkaloidlar, fenol birikmalari va boshqalarning suvli eritmalari 
joylashgan bo`ladi. Urug’lar yetilganda va ularning namligi pasayganida bu 
birikmalar kristallar va amorf cho`kindilar hosil qiladi.
Vakuola metabolik faol hujayra mustahkamligini ta’minlaydi. Pishayotgan 
urug‘ hujayrasi vakuollarida oqsil tanachalari yoki aleyron zarrachalari 
ko‘rinishida zaxira oqsillari hamda urug‘ to‘qimalarini har xil mikroorganizm va 
qumirsqalardan himoyalovchi alkaloiddar, glikozidlar, saponinlar va boshqa 
moddalar to‘planadi. 
O‘simliklar hujayrasining sitoplazmasida kalta tayoqchalar shaklidagi 
mitoxondriyalar
bo‘ladi. Ularning bo‘yi 0,2-2,0 mkm gacha bo‘lib, ko‘pincha 
0,6-0,8 mkm orasida o‘zgarib turadi. Mitoxondiyalarning soni hujayrada juda ko‘p 
bo‘lib, o‘rta hisobda 2-2,5 mingtani tashkil etadi. Mitoxondriyalar
 
o’ziga xos 
kimyoviy tuzilishga ega bo‘lib, oqsillar (60-70%), lipidlar (asosan fosfolipidlar -
25 % gacha), nafas oluvchi fermentlar, DNK, RNK va bir qator vitaminlar: 
A,
B
6
, B
12
, K, E
dan iborat.
Mitoxondriya bu hujayraning energiya manbaidir. Mitoxondriylarning 
asosiy vazifasi aminokislotalarni, karbonsuvlarni, yog‘larni oksidlashdan va shu 
jarayon davomida fosforlanish natijasida energiyaning asosiy manbai bo‘lmish
ATFni sintez qilishdan iborat. Sintezlangan ATF tsitoplazmaga erkin kirib 


43 
undagi organoidlarning faoliyatini (oziqlanish, chiqarish, harakat qilish, o‘sish va 
h.k.) amalga oshirishda muhim energiya manbai bo‘lib xizmat qiladi.
Plastidalar 
faqatgina tirik o‘simlik hujayrasida uchraydigan organellalardir. 
Plastidalar hujayrada rang-tusni belgilash xususiyatiga va bajaradigan
vazifasiga qarab uch xil: xloroplast (yashil rang beradigan plastid), xromoplast
(sariq, qizil) va leykoplast (rangsiz plastid) bo‘ladi.

Download 5,01 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   172




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish