I. A'debiyatlar tu'sindirmesi

1.2. Flyuorimetrik usil haqqinda tu'sinik, a'hmiyeti ha'm qollaniliwi
Flyuorimetrik usul - fotometrik tahlil usuli bo‘lib, tekshiriluvchi moddaning flyuoressensiyalanish intensivligini aniqlashga asoslangan.
“Flyuoressensiya” so’zi flyuorit minerali nomidan olingan bo’lib, buning sababi flyuorit mineralida bu hodisa birinchi kuzatilgan, -escent lotincha qo’shimcha bo’lib, kuchsiz hodisa ma’nosini anglatadi.
Flyuorimetriya (lyuminessan tahlil) - moddalarning ultrabinafsha nurlar bilan nurlanish paytida yuzaga keladigan flyuoresensiya intensivligi bilan konsentratsiyasini aniqlash. Biroq, fotometriklardan farq qiluvchi va faqat optik usullarni ifodalovchi fluorimetrik usullar o'zlarining o'ziga xos xususiyatlariga ega.
Shunday qilib, fotometrik belgilashda, ma'lum bir hajmdagi nurni yutish markazlarning soni bilan mutanosib bo'lgan, bir modda tomonidan so'rilgan yorug'lik oqimining qismi aniqlanadi. [1]
Odatda, flyuorimetrik usullarning sezgirligi fotometriklardan yuqoridir.
Flyuorimetrik usul bilan ikki komponentdan ortiq bo‘lmagan dori vositalari tahlili amalga oshiriladi.
Tekshiriluvchi dori vositalari eritmalarida fluoressensiyani qo‘zg‘atish uchun 365-366 nm to‘lqin uzunligida ultrabinafsha nur ta’sir ettiriladi. Ayrim dori vositalari fluoressensiya bermaydi, bunda qator reaktivlar ta’sirida ularning fluoressensiyalanuvchi birikmalari olinadi.
Flyuoressensiyalanish spektri tavsifi, hamda nurlanish rangi flyuoressensiyalanadigan moddalar (fluoroxromlar) uchun o‘ziga hos bo‘ladi, shuning uchun flyuoressensiya usuli moddalar chinligini aniqlashda va miqdoriy tahlil o‘tkazish uchun qo’llaniladi.
Flyuoressensiya-lyuminessensiyalanish bo’lib, bunda nur manbai so’nishi bilan rangli tovlanish ham so’nadi. Moddalardagi bunday xususiyat (rezerpin, xinin, akrixin, 1,4-benzdiazepinlar, ularning sifatini aniqlash usullaridan biri hisoblanadi. Hosil bo’lgan rangli nurlanish intensivligi bo’yicha modda miqdorini, xuddi fotokolorimetrik usul kabi aniqlash mumkin. [13]
Flyuoressension tahlil turli moddalar tuzilishini va ichki strukturasini aks ettiradi, shuning uchun bu moddalarni ham miqdoriy, ham sifat jihatdan o'rganish uchun qo’llanishi mumkin.
1. Miqdoriy (spektral) tahlil - spektral chiziqlar intensivligi bo'yicha amalga oshiriladi va miqdoriy tarkibni aniqlash uchun ishlatiladi. Ba'zan makroluminesansli va mikroluminesansli (mikroskop ostida).
2. Sifat (spektral) tahlil - flyuoressensiyalanish spektrida energiyani taqsimlash yo'li bilan amalga oshiriladi va moddalarni aniqlash va ularni topishda (dori vositasi tarkibida bor yo’qligini turli reaksiyalar natijasida flyuoressensiyalanishi orqali identifikatsiya qilish) uchun ishlatiladi.
Flyuorimetrik usıl - fotometrik analiz usılı bolıp, tekseriliwshi elementtıń flyuoressensiyalanish intensivligin anıqlawǵa tiykarlanǵan.
“Flyuoressensiya” sózi flyuorit mineralı atınan alınǵan bolıp, óytkeni flyuorit mineralında bul hádiyse birinshi gúzetilgen,-escent latınsha qosımsha bolıp, kúshsiz hádiyse mánisin ańlatadı.
Flyuorimetriya (lyuminessan analiz) - elementlardıń ultrafioletoviy nurlar menen nurlanıw waqtında júzege keletuǵın flyuoresensiya intensivligi menen konsentraciyasın anıqlaw. Biraq, fotometriklardan parq etiwshi hám tek optikalıq usıllardı ańlatiwshı fluorimetrik usıllar ózleriniń ayriqsha qásiyetlerine iye.
Sonday etip, fotometrik belgilewde, málim bir kólem degi nurni jutıw oraylardıń sanı menen proporcional bolǵan, bir element tárepinen sıpalgan jaqtılıq aǵımınıń bólegi anıqlanadı.[1]
Ádetde, flyuorimetrik usıllardıń bayqaǵıshlıǵı fotometriklardan joqarı bolıp tabıladı.
Flyuorimetrik usıl menen eki komponentten artıq bolmaǵan dári ónimleri analizi ámelge asıriladı.
Tekseriliwshi dári ónimleri eritpelerinde fluoressensiyani qozǵawtıw ushın 365-366 nm tolqın uzınlıǵında ultrafioletoviy nur tásir ettiriledi. Ayırım dári ónimleri fluoressensiya bermeydi, bunda qatar reaktivler tásirinde olardıń fluoressensiyalanuvchi birikpeleri alınadı.
Flyuoressensiyalanish spektri xarakteristikası, hám de nurlanıw reńi flyuoressensiyalanadigan elementlar (fluoroxromlar) ushın ózine has boladı, sol sebepli flyuoressensiya usılı elementlar chinligini anıqlawda hám muǵdarlıq analiz ótkeriw ushın qollanıladı.
Flyuoressensiya-lyuminessensiyalanish bolıp, bunda nur dáregi sóniwi menen reńli tawlanıw da sonadı. Elementlardaǵı bunday ózgeshelik (rezerpin, xinin, akrixin, 1, 4-benzdiazepinlar, olardıń sapasın anıqlaw usıllarınan biri esaplanadı. Payda bolǵan reńli nurlanıw intensivligi boyınsha element muǵdarın, tap fotokolorimetrik usıl sıyaqlı anıqlaw múmkin.[13]
Flyuoressension analiz túrli elementlar dúzilisin hám ishki strukturasın sáwlelendiredi, sol sebepli bul elementlardı da muǵdarlıq, da sapa tárepten úyreniw ushın qollanıwı múmkin.
1. Muǵdarlıq (spektral) analiz - spektral sızıqlar intensivligi boyınsha ámelge asıriladı hám muǵdarlıq quramdı anıqlaw ushın isletiledi. Geyde makroluminesansli hám mikroluminesansli (mikroskop astında ).
2. Sapa (spektral) analiz - flyuoressensiyalanish spektrida energiyanı bólistiriw jolı menen ámelge asıriladı hám elementlardı anıqlaw hám olardı tabıwda (dári quralı quramında bar joq ekenligin túrli reaksiyalar nátiyjesinde flyuoressensiyalanishi arqalı identifikaciya qılıw ) ushın isletiledi