I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

Qisqacha xulosalar 

1.  Mahsulotlar  iste’moldan  mahrum  qilinish  va  iste’molda  cheklanganlik 

xususiyatlariga  ko`ra  farq  qiladi.  Agar  biror  kishini  tovarni  iste’molidan 

to`xtatish  (mahrum  qilish)  mumkin  bo`lsa  u  mahsulot  mahrum  qilinish 

xususiyatiga  va  bir  kishining  iste’moli  boshqa  kishilarning  aynan  o`sha 

mahsulotni  iste’mol  qilish  qobiliyatlarini  kamaytirsa,  u  holda  mahsulot 

cheklanganlik  xususiyatiga  ega  bo`ladi.  Bozorlar  iste’moldan  mahrum  qilinish 

va  iste’molda  cheklanganlik  xususiyatlariga  ega  bo`lgan  xususiy  mulk  uchun 

yaxshi  ishlashadi.  Bozorlar  boshqa  ko`rinishdagi  mahsulotlar  uchun  yaxshi 

samarali ishlamaydi. 

2. Ommaviy  mahsulotlar  iste’moldan  mahrum  qilinish  xususiyatiga  ham, 

cheklanganlik  xususiyatiga  ham  ega  emas.  Ommaviy  mahsulotlarga  misol  qilib 

---

 

420 

mushakbozlikni,  milliy  mudofaa  tizimini,  va  ilmiy  tadqiqotlarni  misol  keltirish 

mumkin.  Sababi  kishilar  ulardan  foydalanganlik  uchun  haq  to`lashmaydi,  biroq 

ular  xususiy  mulk  qo`liga  o`tsa  ularda  erkin  harakat  uchun  rag`bat  mavjud 

bo`ladi.  Shuning  uchun  ham  davlat  harajatlar  va  daromadlar  tahlili  asosida 

xulosa qilgan holda ommaviy mahsulotlarni taqdim etadi. 

3. Umumiy  resurslar  iste’molda  cheklanganlik  xususiyatiga  ega,  biroq 

iste’moldan  mahrum  qilinish  xususiyatiga  ega  emas.  Bunga  misol  sifatida 

yaylovlarni,  toza  havoni  va  tirband  yo`llarni  keltirish  mumkin.  Kishilar  ulardan 

foydalanganlik  uchun  haq  to`lashmasa,  ular  odatda  mazkur  mahsulotlardan 

haddan  ziyod  va  samarasiz  foydalanishadi.  Shunday  qilib,  davlat  umumiy 

resurslardan foydalanishni cheklash uchun turli xil usullarni qo`llaydi.