I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

Monopoliya samarasizligi 

RASM 

---

 

253 

foydasi  o`z  navbatida  jamiyat  uchun  muammo  tug`dirishi  tabiiy.  Bu  holga  chek 

qo`yish  uchun  tovar  ishlab  chiqaruvchilarning  bozordagi  erkin  raqobatini  yo`lga 

qo`yish  kerak.  Bozorda  tovar  egalari  uni  sotish  orqali  xaridorni  o`ziga  qaratishga 

intiladi.  Bozorda  ishlab  chiqaruvchi  emas,  balki  is’temolchi  o`z  shartini  qo`yadi, 

o`z  izmini  o`tkazadi.  Iqtisodiyotning  muhim  tomoni  ishlab  chiqarilgan  tovarga 

kishilar  ehtiyojini  qondirish  uchun  zarur  miqdor  va  turda,  ya’ni  bozorda  tan 

olinadigan 

darajada 

mehnat 

sarflanishidadir. 

Uning 

yana 

bir 

belgisi 

ayirboshlashning  muqobil,  ya’ni  sarflangan  ijtimoiy  zarur  mehnatga  muvofiq 

amalga oshishi hisoblanadi. Bozorda nimaga talab oshib borsa, shu narsani ishlab 

chiqarish foyda beradi, binobarin, shu tarmoq kengayib boradi. Monopoliyaga xos 

belgi,  bu  tovar  ishlab  chiqaruvchilarning,  umuman  jamiyat  a’zolarining  o`z 

daromadiga  ko`ra  tabaqalashuvidir.  Monopoliyaning  mohiyati  ijtimoiy  davr 

xarakteri bilan, jamiyatdagi ishlab chiqarish munosabatlari tabiati bilan birgalikda 

davlatning talablari bilan ham belgilanadi. Monopoliyaning mohiyati va uning roli 

va  maqsadlari  korxona  bajaradigan  funksiyalari,  ishlab  chiqarish  usullari,  ishlab 

chiqarish  munosabatlari xarakteri bilan belgilanadi.